อันเนื่องมาจากเรื่องเขื่อนแตกที่บราซิล

อันเนื่องมาจากเรื่องเขื่อนแตกที่บราซิล

เมื่อวันศุกร์ที่ 25 ม.ค. สื่อหลายสำนัก รายงานการแตกของเขื่อนแห่งหนึ่งซึ่งอยู่ทางตะวันออกเฉียงใต้ของบราซิล หลังเวลาผ่านไป 2 สัปดาห์

ยังประเมินไม่ได้ว่าความเสียหายจะเป็นเท่าไร แม้แต่ตัวเลขของผู้เสียชีวิตก็อาจเพิ่มขึ้นมากจากเกือบ 150 คน ทั้งนี้เพราะจำนวนผู้สูญหายยังอยู่ในราว 200 คน การค้นหาผู้สูญหายจะต้องใช้เวลานานมากเนื่องจากเขื่อนที่พังมิใช่เขื่อนกักน้ำ หากเป็นเขื่อนกักกระสะ หรือขี้แร่ของเหมืองแร่เหล็กขนาดใหญ่ สิ่งที่ไหลลงท่วมบ้านในย่านนั้นจึงมิใช่น้ำ หากเป็นโคลนพร้อมกับสิ่งเจือปนหลายอย่าง ซึ่งในบางแห่งเมื่อแข็งตัวอาจหนาถึง 5 เมตร

นอกจากการเสียชีวิตและสูญทรัพย์สินแล้ว ยังมีความสูญเสียด้านสิ่งแวดล้อมอีกมาก เนื่องจากโคลนอันสกปรกปริมาณมหาศาลนั้นได้ไหลไปทับถมพื้นดินทำกินและต่อลงไปยังสายน้ำอีกด้วย สายน้ำเป็นข้อต่อสำคัญในห่วงโซ่อาหารของชาวบราซิล ผลกระทบจะมีต่อไปอีกนาน รวมทั้งด้านสุขภาพ แต่ยากที่จะประเมิน

ย้อนไป 3 ปี การพังของเขื่อนในทำนองเดียวกันนี้เกิดขึ้นในบราซิลเช่นกัน โดยเจ้าของเหมืองเป็นบริษัทเดียวกัน ครั้งนั้นมีผู้เสียชีวิต 19 คนและเกิดความเสียหายด้านสิ่งแวดล้อมในวงกว้าง ทั้งครั้งนั้นและครั้งนี้ ทันทีที่เขื่อนแตก นักการเมืองออกมาแถลงว่าได้ให้หาทางป้องกันและควบคุมไว้อย่างเข้มงวดแล้ว แต่ในความเป็นจริง บราซิลไม่ต่างกับประเทศกำลังพัฒนาทั้งหลายซึ่งมีความฉ้อฉลเป็นต้นตอของปัญหาสารพัด ณ วันนี้จึงมีอดีตประธานาธิบดีคนหนึ่งถูกจำคุกและผู้ที่รับตำแหน่งต่อจากเขาถูกรัฐสภาปลด การจำคุกและปลดประธานาธิบดีนั้นอาจมองได้ว่าเป็นสัญญาณด้านดี ทั้งนี้เพราะมันอาจเป็นการเริ่มปราบความฉ้อฉลอย่างจริงจังของบราซิล ต่างกับประเทศกำลังพัฒนาทั้งหลายซึ่งส่วนใหญ่ปราบความฉ้อฉลแต่ปากส่งผลให้การพัฒนายากขึ้น

อนึ่ง คงเป็นที่ทราบกันดีแล้วว่า นอกจากจะผลิตนักฟุตบอลชั้นเลิศจำนวนมากซึ่งยากจะหาประเทศอื่นเทียบชั้นให้ชาวโลกได้ชมแล้ว บราซิลยังมีสิ่งหนึ่งซึ่งชาวโลกได้รับประโยชน์มากอีกด้วย นั่นคือ พื้นที่ป่าดิบอันกว้างใหญ่ของลุ่มแม่น้ำอเมซอนซึ่งเป็นเสมือนเครื่องฟอกอากาศขนาดใหญ่ที่สุดในโลก กระนั้นก็ดี ป่านี้กำลังถูกทำลายลงอย่างรวดเร็วด้วยปัจจัยหลายอย่างด้วยกัน ปัจจัยสำคัญที่สุดได้แก่ชาวบราซิลจำนวนมากมองว่า ป่านั้นมีค่าน้อยกว่าที่ดินซึ่งสามารถใช้ผลิตพืชเศรษฐกิจและสินค้าเพื่อส่งออก เช่น ถั่วเหลือง ข้าวโพด อ้อย เนื้อสัตว์และแร่

เป็นเวลานาน มุมมองดังกล่าวถูกต่อต้านอย่างหนักจากฝ่ายอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม ซึ่งมองว่าป่ามีค่าสูงกว่าตัวเลขทางเศรษฐกิจมากนัก แต่ฝ่ายต่อต้านมักเป็นรองมาตลอดและจะเป็นรองมากขึ้นอีกหลายปี ทั้งนี้เพราะจุดยืนของประธานาธิบดีบราซิลคนปัจจุบันชี้ชัดว่า โน้มไปในทางเข้าข้างฝ่ายต้องการทำลายป่าเพื่อหาประโยชน์ทางเศรษฐกิจบนที่ดินนั้น อย่างไรก็ตาม เขาไม่ใช่คนเดียว ผู้นำของประเทศใหญ่ๆ หลายคนก็มองว่าผลเสียจากการทำลายป่าและปัญหาสิ่งแวดล้อมไม่ได้หนักหนาสาหัสดังที่ฝ่ายอนุรักษ์มอง ในกลุ่มนี้มีโดนัลด์ ทรัมป์ซึ่งสนับสนุนให้ขุดและเผาถ่านหินต่อไปรวมอยู่ด้วย

ท่ามกลางแนวโน้มที่บ่งชี้ว่า กำลังของผู้ต้องการทำลายป่าเพื่อหาประโยชน์ทางเศรษฐกิจกำลังแกร่งขึ้นทั่วโลกนี้ ความฝันของชาวบ้านที่กำลังต่อต้านการสร้างเขื่อนวังหีบคงเป็นจริงได้ยากเนื่องจากรัฐบาลไทยคงไม่รู้จักคิดแบบทวนกระแส นอกจากกรณีของเขื่อนจำพวกวังหีบแล้ว ยังมีกรณีอื่นซึ่งไม่เกี่ยวกับการทำลายป่าแต่อาจสร้างปัญหาสาหัสต่อสิ่งแวดล้อมอีกมาก เช่น โครงการระเบียงเศรษฐกิจภาคตะวันออก โครงการสร้างโรงไฟฟ้าขยะทั่วประเทศและโครงการติดตั้งเตาปฏิกรณ์นิวเคลียร์ที่นครนายก โครงการเหล่านี้มีการต่อต้านจากชาวบ้านในพื้นที่เช่นกัน แต่ความฝันของผู้ต่อต้านคงไม่ต่างกับของชาววังหีบ

มองจากมุมกว้าง ไทยทั้งต่างและไม่ต่างกับบราซิล เช่น ไม่ต่างเพราะดัชนีชี้วัดการพัฒนาและความฉ้อฉลอยู่ในระดับใกล้เคียงกัน ต่างเพราะบราซิลมีนักฟุตบอลชั้นเลิศจำนวนมากและเริ่มปราบความฉ้อฉลอย่างจริงจังโดยจับหัวหน้ารัฐบาลฉ้อฉลขังคุก แต่ไทยไม่มี ซ้ำร้ายยังปล่อยให้คนฉ้อฉลหนีออกนอกประเทศอีกด้วย