มุ่งมั่น ดั่งแซลมอน

เมื่อปลายปี 2559 ถึงต้นปี 2560 ผมเขียนหนังสือเล่มเล็กๆเพื่อแจกให้คนใกล้ชิด และให้ผู้ที่แวะมาสวัสดีปีใหม่ โดยผลิตจำนวนจำกัดเพียง 200 เล่ม เท่านั้น

บางท่านที่รับไป ได้กลับมาหาผมเพื่อ สวัสดีปีใหม่ 2561 เมื่อสัปดาห์ที่แล้ว และบอกกับผมว่า เนื้อหาของหนังสือเล่มเล็กที่ผมให้ไปนั้น มีประโยชน์ น่าจะเผยแพร่ในวงกว้างกว่านี้

ผมจึงถือโอกาสนี้ นำเนื้อหาในเล่มดังกล่าว มาเล่าสู่กันฟัง เพราะน่าจะเหมาะกับบรรยากาศ และกลิ่นอายของปีใหม่ทีเดียว

ถ้าผมเชิญชวนท่านฉลองปีใหม่ด้วยการเดินทางไปแม่สาย หลายท่านก็คงสนใจ แต่ถ้าผมบอกว่าการเดินทางครั้งนี้ หมายถึง “เดิน” จริงๆ คือเดินด้วยเท้า ไม่ว่าจะมีป่าเขาลำเนาไพรหรืออุปสรรคใดขวางหน้า ก็ต้องเดินต่อไป จนกว่าจะถึงแม่สาย

เจอเข้าอย่างนี้ ผมเชื่อว่าเกือบทุกคนคงถอดใจ และล้มเลิกแผนการเดินทางไปแม่สายทันที แต่ท่านทราบไหมครับว่า ปลาตัวเล็กๆชนิดหนึ่ง ชื่อว่า “ปลาแซลมอน” มีน้ำหนักเฉลี่ยเพียงตัวละ 1.3 กิโลกรัม ลำตัวยาวเฉลี่ยเพียง 44 เซนติเมตร สามารถ “ว่ายน้ำ” ฟันฝ่าอุปสรรคทั้งหลาย ระยะทาง กรุงเทพ-แม่สาย 850 กิโลเมตร หรือไกลกว่านี้อีก 2-3 เท่า ได้อย่างน่าชื่นชม

ปลาแซลมอน เกิดและใช้ระยะแรก ประมาณ 2 ปี เติบโตในแหล่งน้ำจืด จากนั้นพวกเขาก็ว่ายน้ำออกสู่ท้องทะเล เพื่อไปใช้ชีวิตในมหาสมุทรอันกว้างใหญ่ หลายปีของการใช้ชีวิตในท้องทะเล พวกเขาเติบโตเต็มที่ จากนั้นก็ถึงเวลาที่จะว่ายจากท้องทะเล กลับสู่ปากแม่น้ำ เพื่อเริ่มต้นการเดินทางอันยาวไกลไปตามลำน้ำเดิม กลับสู่ถิ่นกำเนิด เพื่อไปวางไข่ และผสมพันธ์  

ก่อนการเดินทางอันยาวไกล พวกเขาจะเร่งสร้างกล้ามเนื้อในส่วนต่างๆของร่างกาย ที่จะต้องใช้ในการว่ายน้ำระยะไกล ให้ได้กล้ามเนื้อที่อดทน สร้างกล้ามเนื้อที่ใช้ในการกระโดดน้ำ และใช้ในการเร่งความเร็ว และในช่วงเวลาของการเดินนับร้อยนับพันกิโลเมตร พวกเขาแทบจะไม่ได้กินอาหารอะไรเพิ่มเติมอีกเลย

เมื่อฝูงปลาต้องว่ายสวนกระแสน้ำ พวกเขาเผชิญอุปสรรคที่ขวางหน้ามากมาย เช่นน้ำตกที่ไหลลงมาอย่างแรง เวลาเจอกระแสน้ำที่เชี่ยวกราก พวกเขาใช้วิธีกระโดดลอยตัวขึ้นเหนือน้ำ พร้อมกับพุ่งตัวไปข้างหน้าเพื่อบุกบั่นไปให้ถึงเป้าหมาย และบางครั้ง การกระโดดขึ้นเหนือน้ำ กลับกลายเป็นการกระโดดครั้งสุดท้ายของชีวิต เพราะบางตัวกระโดดเข้าสู่ปากหมี ที่ยืนเรียงแถวอ้าปากรออยู่บนโขดหินกลางลำน้ำ กลายเป็นอาหารอันโอชะของหมีเหล่านั้น

มีสถิติระบุว่า ปลาแซลมอนพันธ์ชินุค และ พันธ์ซ้อคอาย จากแหล่งน้ำกลางรัฐไอดาโฮ สามารถว่ายน้ำจากปากแม่น้ำ สวนกระแสน้ำกลับสู่แหล่งกำเนิดเดิมที่มีระยะทางไกลถึง 1,400 กิโลเมตร และไต่ระดับความสูงถึง 2.1 กิโลเมตรได้อย่างน่าชื่นชม 

แม่น้ำสายที่ยาวที่สุด ซึ่งปลาแซลมอน ว่ายสวนกระแสขึ้นไปวางไข่ ในแหล่งกำเนิดดั้งเดิมของตนเองได้ คือ แม่น้ำยุคน (Yukon River) ซึ่งยาวถึง 3,190 กิโลเมตร ปลาแซลมอนบางพันธ์ ว่ายสวนกระแสในแม่น้ำนี้ ทำระยะทางได้ถึงวันละ 30-40 กิโลเมตร บางพันธ์ได้ถึงวันละ 50 กิโลเมตร และในการเดินทางไกล 3,000 กิโลเมตร พวกเขาต้องใช้เวลาในการว่ายน้ำ กระโดด และพุ่งไปข้างหน้า ฯลฯ นานถึง 2.5 เดือน

แล้วอย่างนี้ ถ้าผมไม่ตั้งชื่อเรื่องนี้ว่า “มุ่งมั่น ดั่งแซลมอน” แล้วจะให้ผมตั้งชื่อว่าอะไร

นอกจากศัตรูอย่างหมีแล้ว มนุษย์ก็ยังมีส่วนทำให้การเดินทางของพวกเขา ยากลำบากยิ่งขึ้นด้วย เช่นมนุษย์สร้างเขื่อนเพื่อใช้ประโยชน์ แต่เขื่อนกลับเป็นการขวางเส้นทางของแซลมอน ซึ่งมนุษย์ก็พยายามช่วยด้วยการสร้าง “บันไดปลา” ให้ปลาปีนเป็นขั้นๆ สูงขึ้นขั้นละเล็กน้อยตามลำดับ ปลาแซลมอนก็จะกระเสือกกระสน ถีบตัวขึ้นไปทีละขั้นๆ ของบันไดนั้น

ภาพที่เห็น เป็นภาพที่ไม่ว่าใครก็คงอดไม่ได้ที่จะชื่นชมในความพยายาม เพราะแซลมอนตัวเล็กเพียงเท่านี้ ต้องออกแรงสวนกระแสน้ำและไต่บันไดขนาดนั้น เพื่อไปให้ถึงซึ่งเป้าหมาย  

เมื่อถึงเป้าหมาย แซลมอนเพศเมีย ก็จะวางไข่ในซอกหินที่ใสสะอาด แซลมอนเพศผู้ผสมพันธ์ด้วยการพ่นเสปิร์ม จนเกิดการปฏิสนธิชีวิตใหม่ขึ้น จำนวนนับหมื่นๆตัว หลังจากนั้นไม่นาน ร่างกายที่ต้องเสื่อมโทรมลงไปมาก ในระหว่างการเดินทางอันยากลำบาก ก็เสื่อมสภาพลงอย่างรวดเร็ว แซลมอนต้องเสียชีวิตลงเกลื่อนกลาด ลอยละล่องในแม่น้ำ กลายเป็นอาหารอันโอชะและอุดมสมบรูณ์ของหมี นกอินทรีย์ และสัตว์ป่าอื่นๆ

ธรรมชาติ ได้นำปลาแซลมอนจากท้องทะเล กลับสู่ถิ่นกำเนิด ผสมพันธ์สร้างชีวิตใหม่ แล้วก็จากโลกนี้ไป สัตว์ป่าทั้งหลายซึ่งปกติจะได้รับเฉพาะอาหารป่าเท่านั้น กลับมีโอกาสได้รับอาหารที่อุดมด้วยสารอาหารจากท้องทะเล ซึ่งก็คือร่างกายของปลาแซลมอนนั่นเอง  ช่างเป็นความสมดุลที่ธรรมชาติได้สร้างไว้เสียนี่กระไร

เวลาถึงปีใหม่ เรามักจะตั้งปณิธานกันว่า ชีวิตในปีต่อไป อยากจะทำอะไรใหม่ อยากจะเปลี่ยนแปลงอะไรบ้าง แต่คนส่วนมาก มักไม่ได้ทำตามปณิธานนั้น ด้วยเหตุผลนานาประการ ซึ่งผมคิดว่า เป็นเพราะมีเป้าหมาย แต่ไม่มีความมุ่งมั่นเพียงพอ

ปีใหม่ 2561 นี้ สำหรับท่านที่ตั้งปณิธานและมีเป้าหมายที่ชัดเจน และกำลังพยายามจะทำสิ่งนั้นให้สำเร็จ ผมก็ขอเอาใจช่วย ส่วนท่านที่ยังไม่มีเป้าหมาย ก็ยังไม่สายเกินไปที่จะตั้งปณิธาน เพราะปีใหม่เพิ่งผ่านพ้นไปเพียง 11 วันเท่านั้น

ที่สำคัญที่สุดก็คือ ถ้าเกิดการอ่อนล้าระหว่างทาง ขอให้คิดว่า ถ้าปลาแซลมอนตัวเล็กๆเพียงเท่านี้ ยังสามารถอดทน เดินทางได้ไกลได้นับพันกิโลเมตร แล้วคนตัวใหญ่ๆอย่างเรา มีสมอง มีกล้ามเนื้อ มีจินตนาการ ฯลฯ ทำไมจะทำไม่ได้

 

ถ้าทุกท่าน “มุ่งมั่น ดั่งแซลมอน” ผมว่าถึงเป้าหมายแน่นอนครับ