ปฏิรูปเพื่อรองรับ Fintech

ใครไม่พูดถึงหรือไม่รู้ว่า Fintech คืออะไรต้องถือว่าตกเทรนด์ ธนาคารทุกแห่งไม่ว่าใหญ่หรือเล็ก รวมทั้งสถาบันการเงินเกือบทุกประเภท ต่างก็กำลังขะมักเขม้นปลุกปั้นหน่วยงาน Fintech เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการให้บริการ ในแวดวงสื่อสารกับ IT ก็มีการจัดตั้งกองทุนกันมากมายเพื่อลงทุนใน Fintech Startups รัฐบาลเองก็สนับสนุนเรื่องนี้อย่างเต็มที่ แม้กระทั่งนายกฯ ประยุทธ์ ยังพูดถึง Fintech อยู่บ่อยครั้งเวลาท่านพูดเรื่องเศรษฐกิจ 

ตัวผมเองเข้าไปเกี่ยวข้องกับเรื่อง Fintech เพราะได้รับมอบหมายจาก คณะกรรมาธิการขับเคลื่อนการปฏิรูปประเทศด้านเศรษฐกิจ ในสภาขับเคลื่อนการปฏิรูปประเทศ ให้เป็นประธานคณะทำงานเพื่อหาแนวทางการปฏิรูประบบเพื่อรองรับนวัตกรรมทางการเงิน

ก่อนที่ผมจะเข้าเรื่องว่าคณะเราตั้งใจจะเสนออะไรบ้าง ผมขออธิบายสำหรับผู้ที่ไม่ค่อยติดตามเรื่องนี้ ว่า Fintech เข้าใจแบบง่ายๆ ก็คือ การใช้เทคโนโลยีเพื่อช่วยทำให้การเข้าถึงบริการทางการเงินสะดวกสบายขึ้น ถูกลง และ ไม่จำเป็นต้องผ่านสถาบันทางการเงินเสมอไป ส่วน Fintech Startups คือผู้ให้บริการทางการเงินที่ไม่ใช่สถาบันการเงิน เช่น Paypal ที่ให้บริการชำระเงินเวลาเราสั่งซื้อสินค้าทางอินเทอร์เน็ต หรือ Lending Club ที่ให้บริการสินเชื่อ Online แก่ SME เป็นต้น

หลายคนอาจสงสัยว่า Fintech เกิดขึ้นได้อย่างไร? แน่นอนว่า การที่เทคโนโลยีมีประสิทธิภาพสูงขึ้น และอินเทอร์เน็ตเข้ามามีบทบาทอย่างมากในการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมผู้บริโภค มีส่วนช่วยอย่างมากที่ทำให้ Fintech เกิดขึ้น แต่ต้นเหตุหลักจริงๆ มาจากความไม่พอใจของผู้บริโภคในบริการของสถาบันการเงิน ไม่ว่าจะเป็นในเรื่องของความไม่มีประสิทธิภาพ ไม่สะดวกสบาย ไม่ทั่วถึง และราคาที่สูง ทำให้ Fintech Startups ในหลายประเทศ อาศัยโอกาสเหล่านี้พัฒนาบริการทางการเงินรูปแบบใหม่ๆ ที่ตรงตามความต้องการของผู้บริโภคมากขึ้น และมีราคาถูกลงกว่าเดิม

สำหรับไทย พัฒนาการด้าน Fintech ต้องถือว่าค่อนข้างช้า โดยเฉพาะถ้าเทียบกับเพื่อนบ้านเราอย่าง สิงคโปร์ ที่ไปไกลกว่าเรามาก Fintech Startups ในไทยยังมีน้อย และยังไม่มีรายไหนที่มีขนาดใหญ่พอที่จะสู้กับสถาบันการเงินได้ เหตุผลหลักไม่ใช่เรื่องเงินทุนอย่างที่หลายคนเข้าใจ แต่เป็นเพราะโครงสร้างพื้นฐานของระบบการเงินบ้านเรายังไม่พร้อมที่จะทำให้ Fintech เกิดได้อย่างเต็มศักยภาพ ซึ่งจำเป็นอย่างมากที่จะต้องรีบแก้ไข เพราะ Fintech จะเป็นแรงขับเคลื่อนที่สำคัญที่สุดของโลกการเงินในอนาคต พูดง่ายๆ ก็คือ ประเทศที่มีนวัตกรรมทางการเงินใหม่ๆ เกิดขึ้นน้อยและช้า จะเป็นประเทศมีพัฒนาการของตลาดการเงินและระบบการเงินที่ล้าหลัง ซึ่งก็จะทำให้ภาคธุรกิจในประเทศได้รับผลกระทบไปด้วย เพราะต้องใช้บริการทางการเงินที่ไม่มีประสิทธิภาพ และมีราคาแพง

ถึงแม้รัฐบาลไทยจะพูดเสมอว่าสนับสนุน Fintech เต็มที่ แต่ตราบใดที่ปัญหาเบื้องต้นยังไม่ถูกแก้ไข เช่น โครงสร้างพื้นฐานของระบบบ้านเราที่ยังใช้กระดาษเป็นหลักฐาน และไม่รองรับการทำธุรกรรมผ่านอิเล็กทรอนิกส์ตลอดขั้นตอน หรือ กฎเกณฑ์และแนวทางการกำกับดูแลที่ไม่ยืดหยุ่นและไม่บูรณาการ หรือ การขาดกลไกการจัดการความเสี่ยง Cyber Risks ที่มีประสิทธิภาพ ฯลฯ ผมเชื่อว่ายากที่เราจะเห็นพัฒนาการ Fintech ที่ก้าวกระโดดในบ้านเรา

เป้าหมายหลักที่คณะทำงานผมตั้งใจจะทำ คือการปฏิรูประบบเพื่อสร้างสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการเติบโตของนวัตกรรมทางการเงิน ในเบื้องต้น คาดว่าเราจะมีข้อเสนอประมาณนี้

1. แก้กรอบกฎหมายอิเล็กทรอนิกส์ให้ยอมรับวิธีการทางอิเล็กทรอนิกส์ในการทำธุรกรรมตลอดกระบวนการ

2. สร้าง Common Infrastructure เพื่อให้ผู้ให้บริการทางการเงินสามารถนำไปต่อยอดได้ง่าย รวมทั้งสร้างฐานข้อมูล National Data Pool ที่รวบรวมข้อมูลที่กระจัดกระจายอยู่หลายที่ เช่น ข้อมูลทะเบียนราษฎร์ ข้อมูลเครดิตบูโร ฯลฯ และเปิดให้มีการเชื่อมต่อ เพื่อให้สามารถใช้ข้อมูลที่มีอยู่ได้อย่างเต็มประสิทธิภาพ

3. จัดให้มีสนามทดลอง ซึ่งมีกฎเกณฑ์ที่ยืดหยุ่น และบูรณาการการกำกับดูแลระหว่างทุกหน่วยงานกำกับดูแลที่เกี่ยวข้องกับ Fintech ทั้งหมดเพื่อให้ง่ายต่อการปฏิบัติตามกฏเกณฑ์

4. พัฒนาบุคลากรด้าน IT เพื่อรองรับนวัตกรรมทางการเงิน และส่งเสริมการดึงคนจากต่างประเทศมาเติมเต็มทักษะที่ขาด

5. สร้างเครือข่ายที่ดูแล Cyber Risk และความปลอดภัยของ Critical Infrastructure ระดับชาติ