อะไรคืออะไรในโครงสร้างราคาพลังงาน (1)

อะไรคืออะไรในโครงสร้างราคาพลังงาน (1)

ในช่วงสองสามปีที่ผ่านมา ประชาชนได้หันมาสนใจด้านพลังงานเพิ่มสูงขึ้น ก็เพราะเนื่องมาจากพลังงานนั้นได้เข้ามาเป็นสิ่งที่มีความจำเป็น

ต่อการดำรงชีวิตประจำวันทั้งทางตรงและทางอ้อม เรียกได้ว่าขาดไม่ได้กันเลย และต้นทุนพลังงานต่างๆ ที่ใช้กันอยู่นี้นั้นก็ยังส่งผลกระทบโดยตรงต่อวิถีการดำรงชีวิตของผู้ใช้ด้วย ตัวอย่างชนิดของพลังงานที่เราได้ยินได้เห็นกันอยู่เสมอก็เช่น ไฟฟ้า น้ำมัน ก๊าซธรรมชาติ ก๊าซธรรมชาติสำหรับยานยนต์ (NGV) ก๊าซปิโตรเลียมเหลว (LPG) เป็นต้น

ดังนั้น สิ่งหนึ่งที่กลายเป็นที่สนใจของประชาชนในตอนนี้และก็ได้กลายมาเป็นสิ่งที่ถกเถียงกันเป็นอย่างมากในปัจจุบันก็คือราคาพลังงาน เพราะถือเป็นหนึ่งในต้นทุนสำหรับการดำเนินชีวิตของประชาชน คำถามส่วนใหญ่ที่ได้ยินก็คือราคามีความเหมาะสมหรือไม่ ลดลงจากปัจจุบันมากกว่านี้ได้หรือไม่ สะท้อนต้นทุนหรือไม่ เป็นต้น ซึ่งตามที่ได้กล่าวมาแล้ว พลังงานก็มีอยู่หลายชนิด แต่สำหรับตอนนี้ผมขอไปพูดถึงเรื่องของราคาน้ำมันกันก่อน เพราะเป็นสิ่งที่ดูเหมือนจะเป็นอะไรที่เจอะเจอกันอยู่ทุกวี่ทุกวัน

สำหรับในส่วนของราคาน้ำมันนั้น ก็ต้องมาทำความเข้าใจกันก่อนว่าราคาน้ำมันที่เราจะพูดถึงนั้นคือราคาของน้ำมันอะไร จะเป็นราคาน้ำมันดิบ ราคาน้ำมันสำเร็จรูป ราคาน้ำมัน ณ โรงกลั่น หรือราคาขายปลีกน้ำมันสำเร็จรูป ซึ่งบางท่านอาจจะมีการติดตามข่าวรายงานราคาน้ำมันดิบในแต่ละวันว่าราคาน้ำมันดิบวันนี้เพิ่มขึ้นหรือลดลง แล้วถ้าราคาน้ำมันดิบเพิ่มขึ้นหรือลดลงแล้วราคาขายปลีกน้ำมันสำเร็จรูป เช่น น้ำมันเบนซินและน้ำมันดีเซลนั้นจะเปลี่ยนแปลงเพิ่มขึ้นหรือลดลงตามราคาน้ำมันดิบอย่างไร บางครั้งเราอาจจะเห็นว่าราคาน้ำมันดิบวันนี้ลดลง แต่ทำไมราคาน้ำมันขายปลีกที่หน้าปั๊มกลับไม่ลดลง บริษัทน้ำมันแสวงหากำไรเกินควรรึเปล่า หรือกระทรวงพลังงานไม่มีการดูแลราคาทำให้ราคาไม่ลดลง เป็นต้น

สำหรับราคาน้ำมันสำเร็จรูปหรือราคาขายปลีกน้ำมันสำเร็จรูปที่เราเรียกๆ กันนั้น ถ้าดูกันในโครงสร้างจะประกอบด้วยราคาน้ำมัน ณ โรงกลั่นซึ่งก็คือราคาน้ำมันสำเร็จรูปที่ผลิตออกจากโรงกลั่น ภาษีสรรพสามิต ภาษีเทศบาล ภาษีมูลค่าเพิ่ม เงินส่งเข้ากองทุนน้ำมันเชื้อเพลิง เงินส่งเข้ากองทุนเพื่อการส่งเสริมการอนุรักษ์พลังงาน รวมไปถึงค่าการตลาดน้ำมันของน้ำมันสำเร็จรูปแต่ละชนิดด้วย ซึ่งก็จะต้องอธิบายกันรายตัวว่าแต่ละตัวนั้นมีบทบาทและผลกระทบต่อราคาน้ำมันอย่างไร โดยเฉพาะอย่างยิ่งในส่วนของการปรับอัตราการเก็บเงินเข้ากองทุนน้ำมันเชื้อเพลิงหรือที่เรียกกันว่ากองทุนน้ำมันฯ ที่ประกาศโดยภาครัฐ ซึ่งมีผลต่อราคาขายปลีกน้ำมันสำเร็จรูปที่เราใช้กันอยู่ทุกวัน แต่ตอนนี้ผมขอเริ่มที่ราคาน้ำมัน ณ โรงกลั่นก่อนที่จะไปพูดถึงองค์ประกอบอื่นๆ ในโครงสร้างราคาต่อไป

ราคา ณ โรงกลั่นนี้เป็นราคาน้ำมันสำเร็จรูปที่มีการอ้างอิงราคาน้ำมันสำเร็จรูปที่สิงคโปร์ ซึ่งถือเป็นตลาดกลางซื้อขายน้ำมันที่ใหญ่ที่สุดแห่งหนึ่งของโลก โดยราคาน้ำมันสำเร็จรูปที่ประกาศที่ตลาดสิงคโปร์นี้ ก็จะมีการปรับขึ้นปรับลงตามกลไกของตลาดที่มีการเสนอซื้อเสนอขายกันในแต่ละวัน นอกจากนี้ ราคาน้ำมันดิบก็มีผลต่อการเปลี่ยนแปลงของราคาน้ำมันสำเร็จรูปด้วยเช่นกัน ส่วนใหญ่ถ้าราคาน้ำมันดิบปรับตัวสูงขึ้น ราคาน้ำมันสำเร็จรูปก็จะปรับสูงขึ้นตาม ทั้งนี้ก็เนื่องมาจากน้ำมันดิบเป็นวัตถุดิบที่ถูกนำมากลั่นเป็นน้ำมันสำเร็จรูปนั่นเอง อย่างไรก็ตาม ก็มีบางกรณีที่ราคาการเปลี่ยนแปลงราคาน้ำมันดิบไม่มีผลกระทบหรือมีผลกระทบน้อยต่อราคาน้ำมันสำเร็จรูปเหมือนกัน ทั้งนี้ก็เนื่องมาจากกลไกของตลาดน้ำมันสำเร็จรูปเอง เช่นกรณีมีความต้องการน้ำมันสำเร็จรูปในตลาดในระดับที่สูงในช่วงเวลาใดเวลาหนึ่ง การลดลงของราคาน้ำมันดิบอาจจะไม่ทำให้ราคาน้ำมันสำเร็จรูปปรับลดลงตามไปด้วย เป็นต้น

คราวนี้ก็ลองมาดูราคา ณ โรงกลั่นของเรากันบ้าง ในเบื้องต้นเราอาจจะดูกันอย่างง่ายๆ ว่าหากราคาน้ำมันดิบปรับลดลง ราคาน้ำมัน ณ โรงกลั่นก็จะต้องลดลงด้วย แต่ตามที่ได้อธิบายมาข้างต้นแล้วว่าในบางกรณี กลไกตลาดของน้ำมันสำเร็จรูปก็อาจจะทำให้ราคาน้ำมัน ณ โรงกลั่นของประเทศไทยไม่มีการเปลี่ยนแปลงตามไปด้วยก็ได้ นอกจากนี้ ยังมีปัจจัยหลักอีกปัจจัยหนึ่งที่จะส่งผลกระทบต่อการขึ้นลงของราคาน้ำมัน ณ โรงกลั่นก็คือ อัตราแลกเปลี่ยนเงินตราต่างประเทศในแต่ละวัน ซึ่งเป็นสิ่งที่มองไม่เห็นในโครงสร้างราคาน้ำมันนี้ แต่กลับมีผลกระทบต่อราคาน้ำมัน ณ โรงกลั่นอย่างมีนัยสำคัญ จะเห็นได้ว่าบางครั้งถึงแม้ว่าราคาน้ำมันดิบในตลาดโลก หรือราคาน้ำมันสำเร็จรูปที่ตลาดสิงคโปร์จะลดลง แต่ถ้าหากเวลานั้นค่าเงินบาทเกิดอ่อนตัวลงมากๆ ราคาน้ำมัน ณ โรงกลั่นของประเทศไทยก็อาจจะไม่ปรับลดลงตามราคาน้ำมันดิบหรืออาจจะปรับลดลงเพียงเล็กน้อยก็ได้ จึงมีหลายครั้งที่มีการตั้งคำถามกันว่าราคาน้ำมันในตลาดโลกลดลงแล้วทำไมราคาน้ำมันในประเทศไม่ลดลงตามไปด้วย

ดังนั้น การที่จะพิจารณาดูผลกระทบจากราคาน้ำมันดิบหรือราคาน้ำมันสำเร็จรูปในตลาดโลกนั้นจะต้องดูปัจจัยอื่นๆ ประกอบไปด้วยทั้งในส่วนของสถานการณ์ตลาดของน้ำมันแต่ละชนิด รวมไปถึงอัตราแลกเปลี่ยนในเวลานั้นๆ การพิจารณาการเปลี่ยนแปลงของราคาน้ำมันดิบเพียงอย่างเดียวจึงอาจจะทำให้เห็นแนวโน้มของราคาน้ำมันขายปลีกได้ในระดับหนึ่งเท่านั้น

อย่างไรก็ตาม ที่ได้อธิบายมาทั้งหมดนี้เป็นแค่ส่วนแรกของโครงสร้างราคาน้ำมันเท่านั้น ยังมีปัจจัยอื่นๆ อีกส่งผลต่อราคาน้ำมันขายปลีกโดยตรงสำหรับในส่วนอื่นๆ นั้นจะนำมาเสนอในครั้งต่อไปครับ