กรมสุขภาพจิต ดึง 'แพทย์แผนไทย ยาสมุนไพร' รักษาผู้ป่วยจิตเวช

นาวาอากาศตรีนายแพทย์บุญเรือง ไตรเรืองวรวัฒน์ อธิบดีกรมสุขภาพจิต ให้สัมภาษณ์ภายหลังตรวจเยี่ยมโรงพยาบาล (รพ.)จิตเวชสระแก้วราชนครินทร์ จ.สระแก้ว เพื่อติดตามผลการดำเนินการตามนโยบายเมื่อเช้าวันนี้ (28 มีนาคม 2561) ว่า กรมสุขภาพจิตมีนโยบายนำการแพทย์แผนไทย การแพทย์ทางเลือก และยาสมุนไพร มาใช้บำบัดรักษาโรคจิตเวชหรืออาการทางกายที่เกิดมาจากสาเหตุทางจิตใจ เนื่องจากเป็นภูมิปัญญาไทยที่มีลักษณะเด่น คือ ดูแลผู้ป่วยแบบองค์รวม รักษาทั้งอาการเจ็บป่วย จิตใจและสังคมในคราวเดียวกัน โดยได้ให้ รพ.จิตเวชสระแก้วฯ เป็นต้นแบบระดับประเทศ โดยเปิดคลินิกการแพทย์แผนไทยที่แผนกผู้ป่วยนอกบริการคู่ขนานกับการรักษาด้วยการแพทย์แผนปัจจุบัน เพื่อพัฒนามาตรฐานวิชาการเป็นศูนย์เชี่ยวชาญให้คำปรึกษาการดูแลรักษาผู้ป่วยจิตเวชด้วยการแพทย์แผนไทยฯ และขยายผลลงสู่คลินิกการแพทย์แผนไทย ซึ่งขณะนี้ มีบริการในรพ.จิตเวชทุกแห่ง และรพ.ทุกระดับลงไปถึงหมู่บ้าน คือ รพ.ส่งเสริมสุขภาพตำบล ซึ่งจะเพิ่มประสิทธิภาพการดูแลรักษา เพิ่มการเข้าถึงบริการที่ใกล้บ้านที่สุด เป็นทางเลือกเพื่อสุขภาพจิตที่ดีแก่ประชาชน จากการตรวจเยี่ยมพบว่า มีความก้าวหน้าเป็นอย่างดี ประชาชนเชื่อมั่นและศรัทธาบอกต่อกันแบบปากต่อปาก ยอดการใช้บริการเพิ่มขึ้นจาก 506 คน ในปี 2559 เป็น 721 คนในปี 2560 ในปีนี้มีแนวโน้มดีขึ้นเรื่อยๆ

อธิบดีกรมสุขภาพจิต กล่าวว่า ขณะนี้รพ.จิตเวชสระแก้วฯ สามารถพัฒนามาตรฐานบริการผู้ป่วยจิตเวชด้วยการแพทย์แผนไทย และสมุนไพรที่สามารถเข้ากับการรักษาแบบการแพทย์แผนปัจจุบันเป็นผลสำเร็จแล้ว 4 อาการ ได้แก่ อาการปวดศีรษะ อาการปวดกล้ามเนื้อ อาการติดบุหรี่ โดยใช้ชาชงดอกหญ้าขาว และอาการนอนไม่หลับ ผลการศึกษาพบว่า บรรเทาอาการของผู้รับบริการได้ดีมากกว่าร้อยละ 70 และได้จัดทำเป็นคู่มือแนวทางมาตรฐานแล้ว ในขั้นต้นนี้จะขยายผลใช้ในโรงพยาบาลจิตเวช 19 แห่งทั่วประเทศก่อน ผลที่ได้นี้นอกจากจะเพิ่มประสิทธิภาพการดูแลรักษาผู้ป่วยแล้ว สามารถใช้แทนยาแก้ปวดหรือใช้แทนการกินยานอนหลับหรือยาคลายเครียดได้ด้วย ซึ่งผลสำรวจสุขภาพประชาชนอายุ 15 ปีขึ้นไปโดยการตรวจร่างกายครั้งล่าสุดในปี 2557 มีประชาชนร้อยละ 2.7 กินยาคลายเครียดหรือกินยานอนหลับเป็นประจำ

ทางด้านแพทย์หญิงจุฬาพันธุ์ เหมกูล ผู้อำนวยการ รพ.จิตเวชสระแก้วราชนครินทร์ กล่าวว่า คลินิกการแพทย์แผนไทยมีแพทย์แผนไทย 2 คน มีบริการทั้งการนวด การกดจุด อบประคบสมุนไพร บำบัดด้วยกลิ่นหอมหรือสุคนธบำบัด ใช้ยาสมุนไพร การฝึกสมาธิ โดยแพทย์แผนไทยจะตรวจคัดกรองผู้ป่วย และใช้เครื่องมือทางสุขภาพจิตประเมินระดับความรุนแรง เช่น แบบประเมินระดับความรุนแรงของการเสพติดนิโคติน (Fagerstrom Test Level of Nicotine Dependence) แบบทดสอบการนอนหลับ (The Pittsburgh Sleep Quality Index:PSQI) แบบประเมินระดับการปวดศีรษะ(Visual Analog Scale: VAS) เป็นต้น และจัดบริการตามระดับอาการ เช่น ผู้ป่วยที่ปวดศีรษะ หากปวดระดับปานกลางคือระดับคะแนนแบบทดสอบอยู่ในช่วง 4-6 จะนวดไทยแบบราชสำนัก ประคบสมุนไพร และยาสมุนไพร หากระดับคะแนนอยู่ในช่วง 7-10 จะเพิ่มการสูดดมกลิ่นหอมเพิ่มไปด้วย ผลการศึกษาในปีที่ผ่านมาพบว่า ในผู้ที่นอนไม่หลับ สามารถนอนหลับได้ดีขึ้นร้อยละ 67 ผู้ที่ปวดศีรษะระดับความปวดลดลงมากกว่า 3 คะแนนร้อยละ 74 ผู้ที่ปวดกล้ามเนื้อร้อยละ 99 ระดับความปวดลดลงมากกว่า 1 คะแนน ส่วนผู้ที่ติดบุหรี่หรือติดสารนิโคตินพบว่าร้อยละ 96 ระดับการติดลดลงกว่าที่ วัดครั้งแรก จำนวนการสูบลดลงจาก 19 มวนเหลือ 9 มวนต่อวัน ผู้ป่วยพึงพอใจบริการสูงถึงร้อยละ91

"แผนการพัฒนาต่อไป คือ การศึกษาตัวยาสมุนไพรตัวอื่นที่ช่วยลดการป่วยซ้ำจากการหยุดใช้ยาแผนปัจจุบัน ซึ่งสาเหตุที่ผู้ป่วยจิตเวชส่วนหนึ่งหยุดยา เนื่องจากมีผลข้างเคียง เช่น ท้องผูก น้ำหนักเพิ่ม โดยอาการที่มักจะอายไม่กล้าบอกแพทย์ ในผู้ป่วยหญิงก็คือเรื่องของประจำเดือนมาไม่ปกติหรือขาดประจำเดือน หรือผลต่อสมรรถภาพทางเพศลดลงในผู้ชาย อาการเหล่านี้ทำให้ผู้ป่วยหยุดกินยา ทำให้การรักษาขาดความต่อเนื่อง" แพทย์หญิงจุฬาพันธุ์กล่าว

สำหรับยาสมุนไพรที่ใช้ใน รพ. ขณะนี้มีกว่า 30 รายการ แต่ที่ใช้บ่อยมี 20 รายการ เช่น ขมิ้นชัน ครีมไพรจีซาล ชาชิง ยาธาตุอบเชย โดยใช้ใน 2 ลักษณะ คือ รักษาอาการทางจิตเวชโดยตรง เช่น นอนไม่หลับและปวดศีรษะ จะใช้ยาหอมเทพจิตร ยาหอมนวโกฐ ยาหอมอินทจักร เป็นต้น และใช้รักษาอาการข้างเคียงที่เป็นผลมาจากการกินยาจิตเวช ซึ่งมักจะทำให้เกิดอาการท้องผูก จะใช้มะขามแขก ตรีผลา เพชรสังฆาต รักษา ส่วนผู้ป่วยหญิงที่ประจำเดือนไม่ปกติจะใช้ยาประสะไพลชนิดลูกกลอนรักษา พบได้ผลดีมาก ปลอดภัย ไม่พบอาการข้างเคียง