ลอดถ้ำชม “โลง”

นี่คือคำขวัญประจำอำเภอปางมะผ้า จังหวัดแม่ฮ่องสอน ซึ่งฟังดูเผินๆ ก็คือคำขวัญประชาสัมพันธ์อำเภอธรรมดาๆ แต่เชื่อว่าหลายคนต้องสะดุดกับวรรคแรกของคำขวัญแน่ๆ

“ถิ่นผีแมน” คืออะไร แล้ว “ผีแมน” เป็นใคร จะหมายถึงผีผู้ชาย (man=ผู้ชาย) หรือเปล่า เรื่องนี้ต้องอธิบายกันให้เข้าใจก่อนสักนิด

ผีแมน เป็นภาษาไทยใหญ่ หมายถึง ผีที่โผล่ขึ้นมาจากดิน ซึ่งจากการศึกษาบริเวณเพิงผาและโถงถ้ำต่างๆ ในอำเภอปางมะผ้าพบว่ามี “โลงไม้” ซึ่งชาวบ้านเรียกกันว่า “โลงผีแมน” กระจายอยู่ทั่วไป และวัฒนธรรมโลงไม้ หรือ โลงผีแมน ก็เป็นลักษณะเฉพาะของการปลงศพที่พบในพื้นที่นี้

เล่ามายืดยาวก็เพื่อจะทำความเข้าใจถึงอำเภอปางมะผ้า แต่ถ้าใครยังไม่หายสงสัยตามไปเที่ยวกันต่อได้ที่ “ถ้ำลอด” หรือ “ถ้ำน้ำลอด” แหล่งท่องเที่ยวสำคัญของอำเภอปางมะผ้า และของจังหวัดแม่ฮ่องสอน ซึ่งมีลักษณะเป็นโถงถ้ำที่สูงโล่งโปร่งสบาย ภายในมี “น้ำลาง” เป็นลำธารไหลผ่านตลอดทั้งปี การเดินทางเข้าไปจึงต้องอาศัยแพของชาวบ้าน หรือจะเดินไต่ผนังถ้ำไปเรื่อยๆ ก็ได้ แต่แนะนำให้ใช้แพเพื่อกระจายรายได้ให้ชาวบ้านจะดีกว่า

กติกาคือ นักท่องเที่ยวจะต้องซื้อบัตรผ่านเข้าชมก่อน จากนั้นจ่ายค่าตะเกียงนำชมภายในถ้ำรวมถึงค่าบริการแพ ซึ่งจะมีชาวบ้านมาต่อคิวให้บริการมากกว่า 100 คน ให้บริการนักท่องเที่ยวแพละ 4-5 คน หากมีนักท่องเที่ยวมาก รอบในการนำชมจะถี่ขึ้น นั่นหมายถึงรายได้ที่ดีก็จะตามมา แต่ชาวบ้านบางคนว่า กว่าจะถึงคิวบางครั้งอาจต้องรอนาน 3-4 วันเลยทีเดียว

เมื่อจัดการกับค่าใช้จ่ายต่างๆ เรียบร้อยแล้ว นักท่องเที่ยวจะต้องเดินผ่านป่าที่มีความสมบูรณ์เข้าไปที่ปากถ้ำ จากนั้นจึงจะได้นั่งแพไม้ไผ่เข้าไป ซึ่งภายในถ้ำจะมืดมิดมาก นี่เป็นสาเหตุที่ต้องใช้ตะเกียงของชาวบ้าน

ถ้ำลอดแห่งนี้อยู่ในความดูแลของเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าลุ่มแม่น้ำปาย ภายในถ้ำมีน้ำลางไหลลอดภูเขาไปทะลุออกอีกด้านหนึ่ง ทำให้เกิดเป็นถ้ำที่มีหินงอกหินย้อยสวยงาม และจากการพบเครื่องมือเครื่องใช้ในถ้ำ ซึ่งสันนิษฐานว่าน่าจะมีอายุประมาณ 2,000 ปีมาแล้ว ถ้ำลอดจึงถือเป็นแหล่งโบราณคดีที่สำคัญแห่งหนึ่งในประเทศไทย

สายน้ำที่กัดเซาะก่อเกิดเป็นโถงถ้ำภายใน มีด้วยกัน 3 ถ้ำใหญ่ๆ คือ ถ้ำเสาหิน ถ้ำตุ๊กตา และถ้ำผีแมน สำหรับถ้ำแรกที่พบคือ ถ้ำเสาหิน ระยะทางจากปากถ้ำเข้าไปเพียง 300 เมตร ภายในถ้ำมี “ม่านหินย้อย” หรือที่เรียกกันว่า “หินกากเพชร” ที่เป็นตะกอนหินปูนคล้ายม่านมีสีขาวสะท้อนแสง แต่จริงๆ มันคือ “ผลึกแร่แคลไซด์” ที่เกิดจากน้ำใต้ดินนับพันปี ส่วน “เสาหิน” ที่เป็นไฮไลท์ตั้งอยู่กลางน้ำสูงประมาณ 21.45 เมตร หรือสูงเท่ากับพื้นถึงเพดานถ้ำนั่นเอง

ส่วนถ้ำที่ 2 อยู่ห่างออกไปอีกไม่ถึง 100 เมตร นั่นคือ ถ้ำตุ๊กตา ที่ภายในโดดเด่นไปด้วยหินงอกหินย้อยรูปร่างคล้ายตุ๊กตาดังชื่อถ้ำ ไม่ว่าจะมองมุมไหนก็ดูคล้ายตุ๊กตาไปหมด และใกล้ๆ กันก็ยังมีภาพเขียนสีแดงและสีดำของมนุษย์โบราณก่อนประวัติศาสตร์ไว้ด้วย

สุดท้าย ถ้ำผีแมน ที่แสนลึกลับ ถ้ำนี้อยู่เกือบจะสุดทาง คือห่างจากถ้ำตุ๊กตาไปอีกเกือบ 500 เมตร ต้องนั่งแพเข้าไปอีกพักใหญ่ แต่ถ้าใครซื้ออาหารปลาติดมือเข้ามาก็สามารถให้อาหารปลาพลวงไปได้แบบเพลินๆ

ภายในถ้ำผีแมนมีโบราณวัตถุที่สำคัญมากมาย ไม่ว่าจะเป็นภาชนะดินเผา กระดูกมนุษย์โบราณ เครื่องมือหินต่างๆ และที่สำคัญที่สุดก็คือ “โลงผีแมน” ซึ่งเป็นโลงศพไม้สักที่เชื่อกันว่าใช้ฝังศพมนุษย์โบราณนั่นเอง

ในอำเภอปางมะผ้ามีถ้ำผีแมนลักษณะนี้มากถึง 74 แห่ง แต่ที่ชมได้สะดวกที่สุดก็คือถ้ำผีแมนที่อยู่ภายในถ้ำลอดแห่งนี้ และหากใครมีโอกาสผ่านไปจังหวัดแม่ฮ่องสอน แนะนำว่าให้แวะไปเที่ยวถ้ำลอดกันด้วย รับรองไม่ผิดหวังจริงๆ