ไม่ใช่แค่ไข้เลือดออก แต่ยุง!ยังนำโรคไข้สมองอักเสบ

ในช่วงฤดูหนาวจะมีนกจากต่างประเทศจำนวนมากอพยพเข้ามาในบ้านเรา นกเหล่านี้สามารถนำเชื้อโรคได้หลายชนิดทำให้มีการระบาดของโรคในพื้นที่ต่างๆ โดยที่เชื้อไม่ทำให้นกป่วย เช่น ไข้สมองอักเสบเจอี (Japanese encephalitis) ไข้สมองอักเสบเวสต์ไนล์ (West Nile encephalitis) โรคเหล่านี้ล้วนมียุงเป็นพาหะ โดยเฉพาะยุงรำคาญและยุงลาย


แม้ว่าบ้านเรายังไม่พบการระบาดของไข้สมองอักเสบเวสต์ไนล์ พบแต่โรคไข้สมองอักเสบเจอีที่ จ.เชียงใหม่ เมื่อปี 2512 จากนั้นก็พบผู้ป่วยทุกปี แม้จะมีวัคซีนโรคไข้สมองอักเสบเจอีแล้วก็ตาม ่ในปีนี้ก็ยังพบผู้ป่วยจากโรคไข้สมองอักเสบ (Encephalitis) 493 คนจาก 54 จังหวัด เนื่องจากโรคนี้มีสาเหตุจากเชื้ออื่นด้วยและผู้ใหญ่บางคนไม่ได้ฉีดวัคซีน


เชื้อไวรัสที่ทำให้เกิดโรคไข้สมองอักเสบที่สำคัญมี 2 ชนิด ได้แก่ Japanese encephalitis virus (JEV) และไวรัสเวสต์ไนล์ (West Nile Virus , WNV) ไวรัสทั้งสองชนิดจัดอยู่ใน Genus Flavivirus ซึ่งยังไม่มียาฆ่าเชื้อ ทั้งนี้ องค์การอนามัยโลกระบุว่าเป็นเชื้อที่มีแนวโน้มแพร่ระบาดข้ามประเทศได้


นายแพทย์อภิชัย มงคล อธิบดีกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ กล่าวว่า ผลการตรวจตัวอย่างเลือดผู้ป่วยที่ต้องสงสัยติดเชื้อไข้สมองอักเสบเจอี ระหว่างปี 2543-2558 จำนวน 7,756 ตัวอย่าง พบผู้ป่วย 20 -122 คน และจากการตรวจตัวอย่างเลือดผู้ป่วยที่ต้องสงสัยติดเชื้อไข้สมองอักเสบเวสต์ไนล์ ระหว่างปี 2550 - 2556 ยังไม่พบการติดเชื้อจากตัวอย่างทั้งหมด 846 ตัวอย่าง อย่างไรก็ตามควรติดตามเฝ้าระวังเชื้อไวรัสทั้งสองชนิดต่อไป


นอกจากนี้ กรมวิทย์ฯได้พัฒนานวัตกรรมซีโอไลท์กำจัดลูกน้ำยุงลายและผลิตภัณฑ์รีเพลมอสใช้ทาป้องกันยุงกัดได้นาน 5-7 ชั่วโมง ไม่ระคายเคืองต่อผิวหนัง ไม่มีกลิ่นรบกวนและไม่เหนียวเหนอะหนะ แถมยังป้องกันการกัดของริ้นดำ (คุ่น) ริ้นน้ำเค็ม (ปึ่ง) และทากดูดเลือดได้อีกด้วย


การติดเชื้อจะพบได้ในสัตว์รังโรคหลายชนิด เช่น นก สุกร แต่เชื้อจะไม่ทำให้สัตว์ป่วย เมื่อยุงกัดสัตว์นั้นแล้วมากัดคนก็จะนำเชื้อมาสู่คน อย่างไรก็ตามยังไม่มีรายงานการติดต่อของโรคไข้สมองอักเสบจากคนถึงคน หรือจากนกมาคนโดยตรง ต้องมียุงเป็นตัวนำเชื้อมาสู่คนเท่านั้น


ผู้ที่ติดเชื้อไวรัสเวสต์ไนล์ ส่วนใหญ่แสดงอาการไม่รุนแรง อาการเล็กน้อยที่ปรากฏ ได้แก่ เป็นไข้ ปวดศีรษะ ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ มีผื่นตามผิวหนัง ต่อมน้ำเหลืองโต แต่ในผู้ที่มีอาการรุนแรงจะปวดศีรษะมาก ไข้สูง คอแข็ง มึนงง เสียการทรงตัว ชัก เป็นอัมพาต เยื่อหุ้มสมองอักเสบ ไขสันหลังอักเสบสมองอักเสบ และอาจเสียชีวิตได้ (อัตราป่วยตายมีประมาณ 3.15% พบมากในกลุ่มผู้สูงอายุและเด็ก)


ปัจจุบันยังไม่มีวัคซีนป้องกันโรคไข้สมองอักเสบเวสต์ไนล์และยังไม่มียารักษาเฉพาะ สำหรับผู้ป่วยที่ติดเชื้อไวรัสทั้งสองชนิดใช้การรักษาตามอาการและวิธีประคับประคองทั่วไป โดยโรคไข้สมองอักเสบเวสต์ไนล์มียุงกว่าสิบชนิดที่นำเชื้อได้
ในประเทศไทยมีรายงานพบยุงที่สามารถนำเชื้อไวรัสไข้สมองอักเสบได้หลายชนิด ที่สำคัญคือ สกุลยุงรำคาญ (Culex spp.) และยุงลาย (Aedes spp.) โดยเฉพาะยุงลายนอกจากนำไข้เลือดออกและไข้ปวดข้อแล้ว ยังสามารถนำโรคไข้สมองอักเสบเวสต์ไนล์ได้ด้วย


วิธีป้องกันโรคคือ การจัดการแหล่งเพาะพันธุ์ของยุงพาหะ และไม่ควรอยู่ใกล้พื้นที่ซึ่งมีนกอพยพอาศัยอยู่ เพราะอาจถูกยุงที่กัดสัตว์นำเชื้อมาสู่เรา หากหลีกเลี่ยงไม่ได้ การป้องกันตนเองโดยใช้สาร ทาป้องกันยุงหรือผลิตภัณฑ์ไล่ยุง ป้องกันยุงไม่ให้มารบกวน และควรแนะนำผู้ที่อยู่ในพื้นที่เสี่ยงไปฉีดวัคซีนไข้สมองอักเสบเจอี หากพบว่ามีอาการไข้ผิดปกติควรรีบพบแพทย์ทันที