ชิมแกงสะนัด สำรับ “คุ้มเจ้าเมฆวดี”

มีโอกาสเดินทางแอ่วน่านตามคำเชิญของ คุณ อู๋-เอิบลาภ ศรีภิรมย์ ผู้อำนวยการ การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย(ททท.) สำนักงานแพร่ สุดประทับใจกับอาหารมื้อเที่ยงที่ คุ้มเจ้าเมฆวดี เรือนไม้โบราณอายุกว่า 100 ปี ที่เจ้าราชวงศ์สุทธิสาร ณ น่าน และเจ้าหญิงบัวเขียว สร้างขึ้นเพื่อเป็นเรือนหอให้กับเจ้าหล และ เจ้าเมฆวดี ณ น่าน

สุดแสนประทับใจกับเมนู แกงสะนัด สำรับโบราณจากคุ้มเจ้าหลวงเมืองน่าน ที่หาทานยากเนื่องจากประชาชนทั่วไปไม่รู้จัก แกงชนิดนี้มีเครื่องปรุงประมาณ 10 อย่างประกอบด้วย หมูสามชั้น ผักบุ้ง ใบส้มป่อย มะเขือเปาะ ตะไคร้ หน่อไม้ดอง หัวปลีทุบ น้ำปลาร้าต้มสุก กะปิ งาดำคั่ว ฯลฯ

เจ้าชุติมา(แม่นาย) ณ น่าน เล่าให้ฟังว่า ปัจจุบันเธอเป็นเจ้าของบ้านหลังนี้ร่วมกับน้องๆก็คือ เจ้าวีรพล ณ น่าน , เจ้าวัฒนา นาราณรัตน์(ณ น่าน) เจ้าวราภรณ์ ณ น่าน

“บ้านหลังนี้อายุประมาณ 110 ปี เป็นของเจ้ายาย(เจ้าเมฆวดี) ทำด้วยไม้สักกับไม้แดง เมื่อก่อนเจ้าตาจะทำสัมปทานป่าไม้ เลี้ยงช้างไว้ประมาณ 2 เชือก พื้นที่ประมาณ 2 งานกว่า เรา 4 พี่น้องไม่ได้ไปคลอดที่โรงพยาบาล จะเกิดที่นี่เลย การเปิดบ้านให้คนเข้ามาชมเริ่มจาก มีการบรรจุการเรียนการสอนเกี่ยวกับเรื่องบ้านสมัยเก่า เห็นว่าก็ดีนะให้เด็กรุ่นใหม่ได้เข้ามาศึกษา มาถามเราเรื่องประวัติศาสตร์น่านบ้าง เราก็เล่าเรื่องภายในบ้านเรื่องสมัยก่อนเท่าที่จำมาได้ให้เด็กๆฟัง จุดเด่นบ้านหลังนี้จะมีหน้าจั่วสามเหลี่ยม มีวงกลม สร้างเพื่อให้เป็นจุดศูนย์รวมจิตใจ อยู่แล้วมีความสุข มีแต่คนชอบมาบ้านหลังนี้ ห้องนอนใหญ่เป็นของเจ้าหล กับเจ้าเมฆวดี ก็จัดไว้เหมือนเดิมให้คนเข้าไปชม ห้องนอนเล็กเป็นของเจ้าอินทร กับเจ้ามอญแก้ว ”

ซึ่งเจ้าอินทร กับเจ้ามอญแก้ว ณ น่าน ก็คือเจ้าพ่อ กับเจ้าแม่ ของเจ้าชุติมานั่นเอง ภายในห้องโถงของบ้านมีภาพเก่าแก่ของเจ้าของบ้าน รวมทั้งข้าวของเครื่องใช้ในอดีต สมัยก่อนข้าหลวงรับใช้จะเข้ามาได้ก็ต่อเมื่อเจ้านายเรียกหา การเสิร์ฟสำรับใช้ขันโตกดังเช่นปัจจุบันถือเป็นชีวิตที่ค่อนข้างเรียบง่าย

“เวลารับประทานอาหารก็นั่งกับพื้น มีน้ำล้างมือ เพิ่งเปิดบ้านเมื่อปีกว่าๆนี่เอง เราเองก็อยากจะฟื้นฟู อยากอนุรักษ์ของเดิมๆให้คนรุ่นหลังได้รู้ว่าเป็นยังไงบ้าง ใครต้องการมาสัมผัสอาหารหารับประทานยากอย่าง แกงสะนัด เราก็จะจัดเตรียมไว้ให้ เมนูนี้ชาวบ้านจะไม่รู้จักเพราะเป็นอาหารที่ทำกันเฉพาะในหอคำของเจ้าผู้ครองนครน่าน ในท้องตลาดไม่มีขาย คนเฒ่าคนแก่ทั่วไปยังไม่รู้จักเลยด้วยซ้ำว่าแกงสะนัดคืออะไร บ้านเราทำเป็นประจำ ไม่ยาก ส่วน แกงผักอะหยิอะเยาะ เป็นอาหารพื้นบ้านอยู่แล้ว จะใส่ผักหลากหลายชนิดที่เก็บมาได้ ใส่ปลาแห้ง มีรสเค็มๆ แต่แกงสะนัดมีรสเปรี้ยวจากใบส้มป่อย และหน่อไม้ดอง เมื่อก่อนหน่อไม้เยอะมากในหอคำจะเอามาดองไว้ใส่เมนูต่างๆ”

“แม่นาย” (เจ้าชุติมา ณ น่าน)เล่าว่าปัจจุบันเธอทำงานในตำแหน่งประธานชมรมส่งเสริมการท่องเที่ยวโดยชุมชน ตำบลในเวียง และบ้านหนองพลับ (แถวพระธาตุแช่แห้ง) จึงคิดเปิดคุ้มเจ้านายสมัยก่อนรวมทั้งอนุรักษ์อาหารหาทานยากแนะนำให้กับคนทั่วไปได้รู้จัก

หมูหวานรู้สึกปลื้มปริ่มเป็นยิ่งนักที่วันนี้ได้มาชิมสำรับในหอคำ “แกงสะนัด”(น้ำซุปสีขาวเนื่องจากใส่หัวปลี) กับ “แกงอะหยิอะเยาะ” อาหารพื้นบ้านเมืองน่านประกอบด้วยผักพื้นบ้านเช่น ผักตำลึง ผักปลัง ผักเชียงดา ผักเสี้ยว ผักหม(ผักทางเหนือ) ยอดฟัดทอง ผักสลิด ฯลฯ แกงใส่ปลายี่สกยาง ใส่พริกหอมแดง กะปิ น้ำปลาร้า กะปิ เสิร์ฟพร้อมกับน้ำพริกหนุ่ม แคบหมู ข้าวเหนียว ข้าวสวย พวกเรานั่งพับเพียบล้อมวงรอบขันโตก สำรับแบบทางเหนือ เปิบกันหนุบหนับอร่อยล้ำอยู่บริเวณหน้าห้องบรรทมขอเจ้าเมฆวดี

หากไปเยือนเมืองน่านต้องการชิมประสบการณ์สำรับเจ้าเมืองน่าน ต้องติดต่อไปล่วงหน้า บ้านนี้ไม่รับวอร์คอินนะจ๊ะ สนน.ราคาประมาณคนละ 300 -500-600 บาท แล้วแต่อาหารที่เลือก ติดต่อได้ที่ “แม่นาย” หรือ “เจ้าชุติมา” โทร. 084-04 665 16