เครื่องมือกวาดสัญญาณอนาคต

และมีเหตุการณ์ในปัจจุบันหรือเหตุการณ์ต่างๆ ที่จะสามารถส่งผลทำให้อนาคตเปลี่ยนแปลงไปจากสิ่งที่ได้ทำนายไว้อย่างรวดเร็วโดยไม่ทันคาดคิด

ดังนั้น นักอนาคตศาสตร์ จึงได้คิดค้นเครื่องมือหรือกระบวนการต่างๆ ที่จะนำมาใช้วิเคราะห์หาภาพอนาคตที่แม่นยำหรือใกล้เคียงที่สุด

การกวาดหาสัญญาณอนาคต หรือ Horizon scanning ก็เป็นอีกเครื่องมือหนึ่งที่สามารถนำมาใช้ร่วมกับเครื่องมือวิเคราะห์ภาพอนาคตอื่นๆ เพื่อเสริมความแม่นยำของผลลัพธ์ที่จะเกิดขึ้น โดยเฉพาะอย่างยิ่ง สำหรับธุรกิจหรือบริษัทที่ต้องการเตรียมตัวรับกับสถานการณ์อนาคตที่จะเกิดขึ้นด้วยการวางแผนระยะยาวเพื่อความเติบโตและยั่งยืนของธุรกิจ

คำว่า Horizon ในภาษาอังกฤษ ที่แปลว่า “เส้นขอบฟ้า” บ่งบอกความหมายว่า ผู้ใช้เครื่องมือนี้จะต้องพยายามยืนขึ้นมา เพื่อมองให้เห็นภาพที่อยู่ไกลออกไปจนถึงเส้นขอบฟ้า แล้วหยั่งให้ได้ว่า ภาพอนาคตที่ควรจะเกิดขึ้นจะเป็นอย่างไร

ดังนั้น หัวใจสำคัญของเครื่องมือ การกวาดหาสัญญาณอนาคต จึงได้แก่การรวบรวมข้อมูลต่างๆ ที่เกิดขึ้นในปัจจุบัน หรือคาดว่าจะเกิดขึ้นในอนาคตอันใกล้ เพื่อนำมาวิเคราะห์และสังเคราะห์ใหม่ให้เป็นข้อมูลที่จะนำมาใช้ช่วยการตัดสินใจอย่างใดอย่างหนึ่งกับภาพอนาคตที่จะเกิดขึ้น

โดยเฉพาะอย่างภาพอนาคตที่มีความซับซ้อน ท้าทาย และมีทางเลือกเกิดขึ้นได้หลายๆ ทาง

ฐานข้อมูลที่สำคัญสำหรับการกวาดหาสัญญาณอนาคต ในระดับธุรกิจหรือในระดับองค์กร มักจะได้แก่ ข้อมูลที่จะทำให้ธุรกิจทราบถึง โอกาส อุปสรรค ความเสี่ยง และแนวโน้มใหม่ ที่จะมีผลต่อการดำเนินธุรกิจในปัจจุบัน เพื่อช่วยให้ผู้บริหารสามารถเตรียมความพร้อม รวบรวมวิธีการต่างๆ ที่จะช่วยลดผลกระทบจากอุปสรรคและความเสี่ยง โดยในขณะเดียวกันสามารถแสวงหาช่องทางที่จะฉกฉวยความได้เปรียบจากโอกาสที่เปิดให้ และสามารถเข้าใจถึงความไม่แน่นอนต่างๆ ที่จะนำไปสู่การปรับธุรกิจให้เข้ากับฉากภาพอนาคตที่เกิดขึ้น

ในระหว่างกระบวนการกวาดหาสัญญาณอนาคต ทีมงานหรือผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง จะร่วมกันค้นหาว่า ปัจจัยผลักดันที่จะทำให้เกิดผลกระทบในแง่ของการกำหนดนโยบายหรือกลยุทธ์ขององค์กรมีปัจจัยอะไรบ้าง ซึ่งจะนำไปสู่การมองเห็นช่องว่างหรือความแตกต่างของสิ่งที่กำลังทำอยู่ในปัจจุบัน กับสิ่งที่จะต้องปรับวิธีการทำใหม่เพื่อให้สอดคล้องกับภาพอนาคตของธุรกิจที่ได้เลือกหรือตัดสินใจจะเลือกไว้

แสดงให้เห็นว่า การใช้เครื่องมือหรือเทคนิคการกวาดหาสัญญาณอนาคต จะต้องทำกันเป็นทีม และทีมงานที่สมบูรณ์จะต้องประกอบด้วยสมาชิกที่มีความหลากหลายจากประสบการณ์ในด้านต่างๆ และเป็นผู้ที่ต้องสามารถเปิดใจรับฟังความคิดเห็นของผู้อื่นได้อย่างมีเหตุผล

ทีมงานจะได้รับมอบหมายฉากภาพอนาคตภาพหนึ่งหรือหลายภาพ โดยมีภารกิจที่ต้องค้นหาให้ได้ว่า ปัจจัยขับเคลื่อนใดที่จะมีผลกระทบทำให้ธุรกิจจะเกิดอุปสรรคและความเสี่ยงที่จะไปไม่ถึงฉากภาพอนาคตนั้นๆ และจะมีวิธีการเปลี่ยนความเสี่ยงให้กลายเป็นโอกาสได้อย่างไร

โดยให้สมาชิกในทีมค้นหาข้อมูลจากแหล่งข้อมูลต่างๆ ตามประสบการณ์และความเชี่ยวชาญเฉพาะตัว ไม่ว่าจะเป็นจากเอกสาร สิ่งพิมพ์ ข้อมูลในอินเตอร์เน็ต การมีโอกาสได้สัมภาษณ์หรือพูดคุยกับผู้เชี่ยวชาญภายนอก ลูกค้า คู่แข่ง หรือผู้นำในอุตสาหกรรม ฯลฯ ในประเด็นที่สนใจและเกี่ยวข้องกับฉากภาพอนาคตที่ใช้เป็นโจทย์หรือเป้าหมาย โดยกำหนดเวลาในการค้นคว้าหาข้อมูลเป็นระยะเวลาที่แน่นอน ในระหว่างนั้น ต้องบันทึกหรือจัดทำรายงานสั้นๆ เป็นประจำ เช่น รายงานประจำสัปดาห์

เมื่อครบกำหนดเวลา สมาชิกทั้งหมดจะกลับมารวมกันเพื่อระดมสมองจากข้อมูลที่แต่ละคนได้รับมา นำมารวมกันและนำเสนอเป็นภาพสัญญาณในอนาคตที่สมาชิกในทีมเห็นพ้องต้องกัน และจัดทำรายงานฉบับสุดท้าย ที่จะใช้นำเสนอเพื่อขอความคิดเห็นเพิ่มเติมจากผู้บริหารองค์กร และนำไปใช้สื่อความให้บุคคลากรทุกคนในองค์กรได้รับทราบทิศทางหรือแผนการดำเนินที่จะนำธุรกิจไปสู่ฉากภาพอนาคตนั้น

เครื่องมือกวาดหาสัญญาณอนาคตที่กล่าวมานี้ จะช่วยเปลี่ยนจากความพยายามในการทำนายอนาคตว่าจะเป็นอย่างไร ให้เป็นการกำหนดอนาคตที่ต้องการ แล้วหาวิธีการเดินไปสู่อนาคตนั้นให้สำเร็จ

อนาคตที่ไม่แน่นอน ก็จะกลายเป็นอนาคตที่เราสร้างขึ้นเองกับมือและเป็นอนาคตที่แน่นอนและชัดเจน