อุตสาหกรรมเพื่อผู้สูงวัย S-Curve ตัวใหม่แห่งอนาคต

หากเราไม่ทำอะไรเพื่อบริหารจัดการให้ดี หรือเตรียมตัวไม่พร้อม ก็จะกลายเป็นวิกฤตที่สำคัญของประเทศ 

เราพบว่าหลายประเทศได้พลิกวิกฤตจากสังคมสูงวัยให้เป็นโอกาสขึ้นมาได้  เพราะตลาดผู้สูงอายุ หรือ “Silver Market”มีแนวโน้มการเติบโตสูง หรืออาจกล่าวได้ว่า “Silver is the new Gold” จึงได้มีการสร้างสินค้า บริการ นวัตกรรมต่างๆ ตลอดจนการปรับโมเดลธุรกิจ เพื่อรองรับตลาดผู้สูงอายุ

การออกแบบบริการใหม่ที่ปรับตัวเข้ากับสังคมสูงวัยเป็นโอกาสทางธุรกิจใหม่ๆ ที่ช่วยตอบโจทย์ทางสังคมไปพร้อมๆ กัน มีตัวอย่างที่น่าสนใจเช่น

-การปรับโมเดลร้านสะดวกซื้อของญี่ปุ่นเป็นที่พบปะชุมนุมของผู้สูงอายุ  ทุกวันนี้ร้าน 7-Eleven ร้าน Lawson หรือร้านสะดวกซื้อกว่า 50,000 แห่งทั่วประเทศญี่ปุ่น กลายมาเป็นที่พบปะชุมนุมทำกิจกรรมของผู้สูงอายุ เช่น ร้องเพลงคาราโอเกะ นั่งเล่น บางร้านเพิ่มบริการทำความสะอาดห้องพัก และการซ่อมบำรุง รวมทั้งสถานที่เพาะกายในร้านด้วย

-การฝึกแคชเชียร์ดูแลผู้สูงอายุ โครงการ “Super Care Project” ของซุปเปอร์มาร์เก็ตแห่งหนึ่งในเนเธอร์แลนด์ ได้ฝึกอบรมพนักงานเก็บเงินประจำร้านให้สามารถสังเกตพบสัญญาณอาการหลงลืมจากลูกค้าผู้สูงอายุ พนักงานเก็บเงินจะเข้าไปสอบถามลูกค้าว่าต้องการจะพูดคุยกับอาสาสมัครในร้านที่สามารถแนะนำลูกค้าให้ไปพบคุณหมอหรือองค์กรที่ให้ความช่วยเหลือด้านสวัสดิการต่อไป

-บริการตรวจเยี่ยมผู้สูงอายุที่บ้านโดยพนักงานไปรษณีย์  ไปรษณีย์เจอร์ซี (Jersey Post) ได้พัฒนาบริการตรวจเยี่ยมผู้สูงอายุภายในชุมชน โดยผู้ที่สนใจใช้บริการจะลงทะเบียนว่าต้องการบริการในลักษณะแบบใด เช่น การตรวจเยี่ยมรายวันหรือรายสัปดาห์ หรือขึ้นกับตกลงกัน พนักงานไปรษณีย์ที่ได้รับมอบหมายจะเป็นผู้เข้าไปตรวจเยี่ยมผู้สูงอายุเป็นประจำตามที่ตกลงกันไว้

-นักศึกษาเข้าอยู่พักฟรีในศูนย์ดูแลผู้สูงอายุ  เพื่อแลกกับการมีส่วนร่วมดูแลผู้สูงอายุ ศูนย์ดูแลผู้สูงอายุ ในเนเธอร์แลนด์ได้ให้นักศึกษามหาวิทยาลัยได้สิทธิเข้ามาอยู่ที่ศูนย์ดูแลผู้สูงอายุโดยไม่เสียค่าใช้จ่าย แลกกับงานอาสาสมัคร 30 ชั่วโมง เช่น การช่วยสอนผู้สูงอายุในการใช้อีเมล์และสื่อสังคม ช่วยเหลืองานในศูนย์ และใช้เวลาพูดคุยกับผู้สูงอายุ โมเดลนี้ช่วยให้ผู้สูงอายุคลายความเหงา โดดเดี่ยวและความรู้สึกแปลกแยกจากสังคม ในขณะที่นักศึกษานอกจากจะได้ที่พักฟรี ลดค่าใช้จ่ายในการเรียนแล้ว ยังอาจได้ภูมิปัญญาและประสบการณ์ในชีวิตดีๆ ที่ผู้สูงอายุด้วย

นอกจากนี้ ยังมีการสร้างสินค้าและนวัตกรรมต่างๆ ที่ช่วยเหลือใส่ใจผู้สูงวัยก็มีตัวอย่างที่น่าสนใจมากมาย เช่น

-หุ่นยนต์ดูแลผู้สูงอายุ ตัวอย่างเช่น หุ่นยนต์ Hug คอยช่วยให้ผู้ป่วยที่นอนอยู่สามารถเคลื่อนที่จากเตียงไปยังรถเข็นได้ หุ่นยนต์จะช่วยลดงานที่ต้องยุ่งยากและซ้ำซ้อน เช่น ช่วยผู้ป่วยที่มีปัญหาเรื่องการเคลื่อนไหว สามารถเดินเท้าหรือเคลื่อนจากเตียงไปยังรถเข็นได้

-เครื่องแปลงไฟอัจฉริยะช่วยดูแลผู้สูงอายุ  ในระหว่างวันลูกหลานก็มักอดห่วงผู้สูงอายุที่บ้านไม่ได้ว่าจะเกิดอุบัติเหตุหรือเจ็บป่วยใดๆหรือไม่ หลงลืมปิดเตาแก๊สหรือเครื่องใช้ไฟฟ้าไหม ปัญหานี้จะบรรเทาลงด้วยเครื่องแปลงไฟอัจฉริยะที่มีเซ็นเซอร์พิเศษ สามารถเสียบเข้าไปในปลั๊กไฟตามบ้านได้ เครื่องนี้จะตรวจจับเครื่องใช้ไฟฟ้าต่างๆ เมื่อเครื่องใช้ไฟฟ้าเหล่านี้ทำงาน ข้อมูลจะถูกส่งไปที่ลูกหลานหรือผู้ดูแลผู้สูงอายุผ่านระบบ Wi-Fi ข้อความที่ได้จะช่วยบ่งชี้ว่า ขณะนี้เกิดสิ่งผิดปกติกับผู้สูงอายุผิดไปจากกิจวัตรประจำวันหรือไม่ เช่น โรงรถเปิดในเวลาตอนกลางคืน เครื่องทำกาแฟไม่ได้ใช้งานในตอนเช้าตามปกติ ทำให้ลูกหลานและผู้ดูแลผู้สูงอายุมาตรวจเยี่ยมผู้สูงอายุได้ทันการณ์

-เหรียญ QR code เพื่อช่วยผู้สูงอายุกลับบ้าน ผู้สูงอายุอาจจะหลงๆ ลืมๆ หรือป่วยเป็นโรคสมองเสื่อมหรือความจำเสื่อม บางครั้งหลงทางไม่สามารถกลับบ้านหรือติดต่อลูกหลานได้ ในจังหวัด Anhui ประเทศจีนได้ออกเหรียญเพื่อให้ผู้สูงอายุพกพาหรือติดกลัดกับเสื้อผ้า โดยใส่ QR Code เข้าไปพร้อมกับข้อความ “ช่วยสแกนและช่วยฉันกลับบ้านด้วย”  ประชาชนส่วนใหญ่มีโทรศัพท์มือถือจะช่วยกันสอดส่องผู้สูงอายุและสามารถเข้าไปช่วยเหลือได้โดยการสแกน QR Code เพื่อได้ข้อมูลและหาวิธีพาผู้สูงอายุกลับบ้านได้

แม้ตลาดผู้สูงอายุที่มีศักยภาพสูงของไทยอาจยังเป็นตลาดที่ไม่ใหญ่นัก เนื่องจากผู้สูงอายุส่วนหนึ่งยังพึ่งพาสวัสดิการจากรัฐและมีฐานะยากจน แต่ในอนาคต ตลาดมีแนวโน้มเติบโตจากการเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุที่มากขึ้น ไม่ว่าจะเป็นอาหาร บ้านที่อยู่อาศัย บริการสุขภาพ ท่องเที่ยว การศึกษา  นอกจากตลาดในประเทศแล้ว ตลาด Silver Market ที่มีศักยภาพสูงจะอยู่ในประเทศพัฒนาแล้ว เช่น ญี่ปุ่น สหภาพยุโรป และสหรัฐอเมริกา ตลาดผู้สูงอายุญี่ปุ่นมีผู้สูงอายุ 35 ล้านคน (เทียบเท่าครึ่งหนึ่งของจำนวนคนไทยทั้งประเทศ) สหรัฐอเมริกามีผู้สูงอายุ 47.8 ล้านคนและจะเพิ่มเป็น 98.2 ล้านคนในปี 2060 นอกจากนี้ จีนก็กำลังก้าวสู่สังคมผู้สูงอายุในอนาคต จากปัจจุบันที่มีผู้สูงอายุประมาณ 100 ล้านคน จะเพิ่มขึ้นเป็น 330 ล้านคนในปี 2050 ตลาด Silver Market จึงเป็นตลาดที่มีโอกาสสูงมาก

ในด้านเทคโนโลยีของไทย เราพบว่าไทยมีศักยภาพที่จะนำมาพัฒนาตอบโจทย์ธุรกิจหรืออุตสาหกรรมผู้สูงอายุได้ เช่น ด้านเภสัชกรรมและเทคโนโลยีชีวภาพ (Pharmaceuticals and Biotech) ด้านชีวการแพทย์ (Biomedical) ด้านหุ่นยนต์และเครื่องกล (Robotics and Mechanics) รวมไปถึงเทคโนโลยีดิจิทัล ด้านความสร้างสรรค์ นาโนเทคโนโลยีและสิ่งทออัจฉริยะ และนวัตกรรมบริการผู้สูงอายุต่างๆ อุตสาหกรรมผู้สูงอายุจึงเป็น New S-Curve แห่งอนาคตตัวใหม่ที่น่าสนใจที่เราควรสนับสนุนและร่วมกันสร้างขึ้นมาเพื่อเปลี่ยนสังคมผู้สูงอายุจากวิกฤตมาเป็นโอกาสในอนาคต

โดย... 

ประกาย ธีระวัฒนากุล

สถาบันอนาคตไทยศึกษา

Facebook.com/thailandfuturefoundation