ทำไมซีเรียจึงเกิดสงครามกลางเมือง

ด้วยความต้องการของคนทั่วโลก ดังนั้น ภารกิจของสหรัฐก็คือการเข้าควบคุมแหล่งผลิตน้ำมันทั่วโลก เพื่อเป็นหลักประกันว่า น้ำมันบนโลกต้องซื้อขายกันเป็นเงินดอลลาร์เท่านั้น

แต่แล้วในปี 1979 เกิดปฏิวัติอิสลามในอิหร่าน ส่งผลให้พระเจ้าชาร์ ปาลาวี พันธมิตรคนสำคัญของสหรัฐ ถูกเนรเทศออกนอกประเทศ อิหร่านจึงกลายเป็นศัตรูของสหรัฐนับตั้งแต่บัดนั้น อิหร่านยังแผ่อิทธิพลทางอุดมการณ์ไปยังประเทศอื่นในตะวันออกกลาง อันเป็นภัยคุกคามต่อซาอุดีอาระเบียเป็นอย่างยิ่ง และความตึงเครียดนี้จึงเป็นต้นเหตุสำคัญของความขัดแย้งระหว่างซาอุฯ และอิหร่าน และความขัดแย้งก็ทวีความรุนแรงขึ้น จนกลายเป็นสงครามตัวแทนอยู่ในประเทศต่างๆ และที่เห็นได้ชัดก็คือ ซีเรีย

ซีเรีย ดินแดนที่หาความสงบสุขได้ยากยิ่ง เนื่องด้วยเป็นชุมทางที่เชื่อมโยงตะวันออกกลางกับยุโรป จึงเป็นที่หมายปองของประเทศเพื่อนบ้าน ในการใช้เป็นทางผ่านในการสร้างท่อส่งน้ำมันเพื่อลำเลียงไปยังยุโรป

ความขัดแย้งที่เกิดขึ้นในเดือน มี.ค.2011 หรือ Arab Spring เมื่อประชาชนรวมตัวกันประท้วง เพื่อขับไล่ประธานาธิบดีบาชัร อัล อะสัด ลงจากตำแหน่ง และเพื่อเปิดทางสู่การเลือกตั้ง หากย้อนกลับไปเมื่อปี 1963 เมื่อ ฮาฟิส อัล อะสัด ก่อการรัฐประหาร จนทำให้พรรคบาธขึ้นสู่อำนาจในการบริหารประเทศ แม้ว่าภายใต้การนำของพรรคบาธ จะนำพาประเทศไปสู่ความเจริญและความมั่งคั่ง แต่ ฮาฟิส อัล อะสัด ก็ได้ทำการกวาดล้างพรรคการเมืองอื่นๆ จนทำให้พรรคบาธกลายเป็นพรรคการเมืองเพียงพรรคเดียวที่บริหารประเทศมาจนถึงปัจจุบัน เมื่อเกิดกระแส Arab Spring ในตะวันออกกลาง ชาวซีเรียจึงรวมตัวกันเพียงเรียกร้องประชาธิปไตย

แต่การชุมนุมประท้วงในครั้งนี้กลับแฝงไปด้วยความเปราะบางและแหลมคมยิ่ง เมื่อมีมือที่ 3 อย่างซาอุดีอาระเบีย เข้ามาเกี่ยวข้องด้วย ซาอุฯ เลือกหนุนกลุ่มต่อต้านรัฐบาล เพื่อเรียกร้องให้มีประชาธิปไตยในซีเรียโดยเร็ว เป็นที่ทราบกันดีว่าซาอุฯ เป็นประเทศมุสลิมซุนนี ในขณะที่ประชากรส่วนใหญ่ในซีเรียก็เป็นซุนนี แต่กลับมีรัฐบาลที่เป็นชีอะต์ ดังนั้นหากกลุ่มต่อต้านรัฐบาลเป็นผู้ชนะ และมีการเลือกตั้งขึ้นจริง ก็มีความเป็นไปได้สูงที่รัฐบาลชุดใหม่จะเป็นรัฐบาลซุนนี ซึ่งจะเอื้อผลประโยชน์ให้กับซาอุฯ มากกว่า โดยเฉพาะอย่างยิ่ง เมื่อซาอุฯ ก็มีความประสงค์จะสร้างท่อส่งน้ำมันเพื่อลำเลียงไปยุโรปด้วย ซึ่งต้องใช้ซีเรียเป็นทางผ่าน แต่ที่ผ่านมา ซาอุฯ ไม่เคยได้รับความร่วมมือที่ดีจากรัฐบาลซีเรียเลย

นอกจากนั้น สหรัฐยังสนับสนุนกลุ่มต่อต้านรัฐบาลซีเรียอีกด้วย เพราะซีเรียกับเลบานอนเป็นบ้านพี่เมืองน้องที่ดีต่อกัน ในขณะที่เลบานอนเป็นฐานที่มั่นของกองกำลังฮิซบอลเลาะห์ ซึ่งเรียกได้ว่าเป็นหอกข้างแคร่ที่สำคัญของอิสราเอล ดังนั้น หากมีการเปลี่ยนขั้วรัฐบาล ก็ย่อมเป็นโอกาสที่ดีที่สหรัฐจะทำลายกองกำลังฮิซบอลเลาะห์ได้ง่ายขึ้น แต่การณ์ก็หาได้ง่ายไม่ เมื่อรัฐบาลซีเรียมีอิหร่านหนุนหลัง

อิหร่านใช้ซีเรียเป็นฐานในการลำเลียงอาวุธเพื่อส่งให้กองกำลังฮิซบอลเลาะห์ในเลบานอน และอิหร่านก็ยังจะใช้ซีเรียเป็นฐานเพื่อสร้างท่อส่งน้ำมันลำเลียงไปยังยุโรปอีกด้วย และดูเหมือนรัฐบาลซีเรียจะให้การสนับสนุนอิหร่านเป็นอย่างดีด้วย การที่อิหร่านสามารถแผ่อิทธิพลไปยังตะวันออกกลางได้กว้างขวางมากขึ้นนั้น ความจริงต้องขอบคุณสหรัฐด้วยซ้ำไป เนื่องจากสงครามอ่าวเปอร์เซียครั้งที่ 2 สหรัฐช่วยกำจัด ซัดดัม ฮุซเซน ซึ่งเป็นศัตรูคนสำคัญของอิหร่าน จึงเป็นการช่วยให้อิหร่านแผ่ขยายอิทธิพลเข้าไปในอิรักได้ง่ายขึ้น ดังนั้นเส้นทางการส่งน้ำมันอิหร่าน-อิรัก-ซีเรีย-ยุโรป จึงมีความเป็นไปได้มากขึ้น

แต่ปัญหาของอิหร่านก็คือ ไม่สามารถที่จะสร้างท่อส่งน้ำมันลอดใต้ทะเลเมดิเตอร์เรเนียนได้ ด้วยเหตุนี้อิหร่านจึงต้องอาศัยความร่วมมือจากรัสเซีย และดูเหมือนรัสเซียจะเล็งเห็นประโยชน์จากความร่วมมือกับอิหร่านเสียด้วย

เนื่องจากข้อจำกัดของรัสเซียที่ไม่มีทางออกทางทะเล เพราะทะเลส่วนใหญ่ถูกปกคลุมด้วยน้ำแข็งตลอดทั้งปี ไม่สามารถใช้เดินเรือได้ เพราะฉะนั้นทางออกทางทะเลทางเดียวของรัสเซียก็คือทะเลดำ ดังนั้น รัสเซียจึงต้องการเข้ายึดคาบสมุทรไครเมีย ซึ่งเป็นดินแดนในอธิปไตยของยูเครน แต่ปัญหาก็คือรายได้และงบประมาณของรัฐบาลรัสเซียส่วนใหญ่มาจากรายได้จากการขายน้ำมันและก๊าซธรรมชาติ ซึ่งเส้นทางในการขนส่งน้ำมันและก๊าซต้องผ่านยูเครนเสียเป็นส่วนใหญ่ 

ความตึงเครียดระหว่างรัสเซียกับยูเครนเริ่มรุนแรงขึ้น เมื่อยูเครนประสงค์จะเข้าเป็นสมาชิกองค์การนาโต ซึ่งมีวัตถุประสงค์เพื่อต่อต้านสหภาพโซเวียต จึงสร้างความไม่พอใจต่อรัฐบาลรัสเซียเป็นอย่างมาก รัสเซียจึงเริ่มมาตรการตอบโต้ โดยการทวงหนี้จากยูเครน เมื่อยูเครนชำระหนี้เรียบร้อยแล้ว รัสเซียก็เปิดฉากโจมตีคาบสมุทรไครเมีย ภายหลังการผนวกคาบสมุทรไครเมีย การขนส่งก๊าซธรรมชาติจากรัสเซียไปยุโรปโดยผ่านยูเครนจึงถูกตัดขาด สหรัฐเองก็หาได้นิ่งเฉยจึงตอบโต้รัสเซียโดยการทุบราคาน้ำมันดิบ เพื่อตัดทอนรายได้ของรัสเซีย จึงเป็นที่มาว่าทำไมราคาน้ำมันในช่วงปี 2014 จึงลดลง ดังนั้นรัสเซียจึงต้องหาเส้นทางใหม่ในการส่งน้ำมันและก๊าซเข้าสู่ยุโรป

ซีเรียจึงเป็นอีกทางเลือกของรัสเซีย หากย้อนกลับไปในปี 1971 สมัยประธานาธิบดีฮาฟิส อัล อะสัด ซึ่งก็มีความสัมพันธ์กับโซเวียตเป็นอย่างดี ในขณะนั้นโซเวียตได้สร้างฐานทัพเรือในเมืองตาร์ตุส ซึ่งเป็นเมืองท่าสำคัญของซีเรีย และเป็นฐานทัพเรือแห่งเดียวของโซเวียตในทะเลเมดิเตอร์เรเนียน และด้วยความสัมพันธ์ที่มีมาแต่เก่าก่อน รัสเซียจึงให้การสนับสนุนรัฐบาลซีเรีย เพราะอย่างน้อยรัสเซียก็มั่นใจได้ว่า บาชัร อัล อะสัด น่าจะปกป้องผลประโยชน์ของรัสเซียได้มากกว่ารัฐบาลใหม่ หากซีเรียมีการเลือกตั้ง และนอกจากทางออกทางทะเลแล้ว รัสเซียเองก็มีแผนในการสร้างท่อส่งน้ำมันจากซีเรียเข้าไปยุโรปด้วยเช่นกัน ดังนั้นการช่วยอิหร่านสร้างท่อส่งน้ำมันเข้าไปยังยุโรป จึงเป็นผลประโยชน์ร่วมระหว่างรัสเซีย อิหร่าน และซีเรีย 

หากเป็นเช่นนั้นจริง ก็ย่อมขัดผลประโยชน์ของสหรัฐ ที่ต้องการควบคุมอุปทานน้ำมันทั้งหมดที่มีอยู่บนโลก สงครามและความขัดแย้งในซีเรียจะยังคงยืดเยื้อไปอีกนาน บทเพลง Atouna El Toufoule จะยังคงขับกล่อมดวงวิญญาณของเด็กๆ ในซีเรีย

โดย... วิญญู วีระนันทาเวทย์