'เก่ง' ไม่บวก 'กร่าง'

'เก่ง' ไม่บวก 'กร่าง'

คนเก่งที่มีความมั่นใจสูงที่เราพบเห็นทั่วไปในสังคมจำนวนหนึ่งมักจะทำตัวเหมือนรู้และเข้าใจทุกเรื่อง

เมื่อวันที่ 1 ตุลาคมที่ผ่านมา ศาสตราจารย์พิเศษเข็มชัย ชุติวงศ์ (อาจารย์เข็มชัย) ได้ขึ้นดำรงตำแหน่งอัยการสูงสุด ซึ่งก็เป็นไปตามความคาดหมายของผู้คนในวงการกฎหมายทั่วไป ถือเป็นอัยการสูงสุดคนที่ 14 หลังจากที่มีการแยก 'กรมอัยการ' ออกจากกระทรวงมหาดไทยมาเป็นหน่วยงานราชการอิสระ และเปลี่ยนชื่อเป็น 'สำนักงานอัยการสูงสุด' เมื่อปี พ.ศ. 2534

อาจารย์เข็มชัยเป็นทั้งอาจารย์และรุ่นพี่ของผมที่คณะนิติศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ซึ่งพวกเราที่เป็นทั้งรุ่นน้องและลูกศิษย์ต่างยกย่องและชื่นชมอาจารย์เข็มชัยในด้านองค์ความรู้กฎหมายที่เก่งอย่างชนิดหาคนเทียบยาก ซึ่งการจบเกียรตินิยมอันดับหนึ่ง การสอบเนติบัณฑิตไทยได้เกียรตินิยม และการจบปริญญาโทกฎหมายจาก Harvard ย่อมเป็นเครื่องยืนยันได้เป็นอย่างดี

หลังจากเรียนหนังสือจบมาทำงาน ผมก็ได้รับข่าวคราวความเจริญก้าวหน้าในสายงานอัยการของอาจารย์เข็มชัยมาเป็นระยะๆ และหวังว่าผมจะได้มีโอกาสทำงานกับท่านบ้าง และโอกาสนั้นก็มาถึง เมื่อผมและทีมนักกฎหมายอเมริกันจากสำนักงานกฎหมาย White & Case ได้รับแต่งตั้งให้เป็นที่ปรึกษากฎหมายของรัฐบาลไทยในการออกหุ้นกู้ (Bonds) เพื่อระดมเงินมาใช้จ่ายในกิจการของประเทศเมื่อประมาณเกือบ 20 ปีที่แล้ว หลังจากเกิดวิกฤติเศรษฐกิจต้มยำกุ้งได้ไม่นานนัก โดยการออก Bonds ในครั้งนั้นมีเป้าหมายที่จะระดมเงินจากประเทศสหรัฐอเมริกา ซึ่งในวงการจะเรียก Bonds แบบนี้กันเล่นๆ ว่า Yankee Bonds

แม้ว่าผมและ White & Case จะทำหน้าที่เป็นที่ปรึกษากฎหมายของรัฐบาลไทย เพราะมีกฎหมายของรัฐนิวยอร์กและกฎหมายหลักทรัพย์ของประเทศสหรัฐอเมริกาเข้ามาเกี่ยวข้องอยู่ด้วย แต่สัญญาที่รัฐบาลไทยจะเข้าผูกพันได้นั้นจะต้องได้รับการตรวจและให้ความเห็นจากสำนักงานอัยการสูงสุดด้วย โดยอัยการที่ทำหน้าที่ตรวจร่างสัญญาในการออก Yankee Bonds ครั้งนั้นก็คือ อาจารย์เข็มชัย ซึ่งในที่สุดนอกจากงานจะสำเร็จลุล่วงไปได้ด้วยดีแล้ว ผมก็ยังได้เรียนรู้และเข้าใจมุมมองของอัยการในการตรวจร่างสัญญาที่มีองค์ประกอบเป็นกฎหมายต่างประเทศจากการทำงานร่วมกับอาจารย์เข็มชัยในครั้งนั้นเป็นอย่างมาก

หลังจากนั้นผมได้มีโอกาสทำงานเกี่ยวข้องกับอาจารย์เข็มชัยอีกเป็นครั้งคราว และได้พบกันบ่อยครั้งขึ้นเมื่อผมได้รับการแต่งตั้งให้เป็นกรรมการด้านกฎหมายของ บริษัท การบินไทย จำกัด (มหาชน) ซึ่งคณะกรรมการด้านกฎหมายนี้มีผู้ทรงคุณวุฒิอยู่หลายท่าน รวมทั้งอาจารย์เข็มชัยด้วย (ท่านได้ลาออกจากการทำหน้าที่นี้มาได้ระยะหนึ่งแล้ว)

ผมได้เรียนอาจารย์เข็มชัยว่าท่านต้องเป็นประธานคณะกรรมการด้านกฎหมายชุดนี้ แต่ท่านกลับยืนยันให้ผมรับตำแหน่งประธาน ทั้งๆ ที่โดยอาวุโสและองค์ความรู้นั้นผมยังห่างจากท่านอยู่มาก โดยท่านให้เหตุผลว่าท่านอาจติดภารกิจมาเข้าร่วมประชุมทุกครั้งไม่ได้ จึงไม่อยากให้เกิดความขลุกขลักในการทำงาน และท่านไม่ได้ติดใจในเรื่องความอาวุโสเลย ซึ่งในทุกครั้งที่อาจารย์เข็มชัยเข้าร่วมประชุมด้วย ท่านก็ยังให้ผมนั่งหัวโต๊ะเป็นประธานที่ประชุม โดยอาจารย์เข็มชัยและกรรมการท่านอื่นๆ ซึ่งล้วนแต่เป็นผู้ทรงคุณวุฒิและมากประสบการณ์ต่างออกความเห็นและแลกเปลี่ยนมุมมองกันอย่างน่าสนใจและเป็นประโยชน์มาก

เพื่อนๆ จะพูดกันว่าในการปรึกษาเพื่อขอความรู้จากอาจารย์เข็มชัยทุกครั้ง ทั้งในช่วงที่เป็นลูกศิษย์และหลังจากที่เรียนจบมาทำงานแล้ว อาจารย์เข็มชัยไม่เคยทำให้เรารู้สึกต่ำต้อยในความไม่รู้ แต่กลับทำให้เราเกิดความกระตือรือร้นสนใจที่จะเรียนรู้มากขึ้น หลังจากได้ฟังคำอธิบายของท่านที่มาจากความรู้อันกว้างขวางและมุมมองที่ลึกซึ้ง และความก้าวหน้าในหน้าที่การงานก็ไม่ได้ทำให้คุณสมบัติในข้อนี้ของท่านเปลี่ยนไปเลย

คนเก่งที่มีความมั่นใจสูงที่เราพบเห็นทั่วไปในสังคมจำนวนหนึ่งมักจะทำตัวเหมือนรู้และเข้าใจทุกเรื่อง มองคนอื่นไม่มีคุณค่าไม่อยู่ในสายตา เพราะคิดไปเองว่าตนเองเก่งที่สุด จนถูกค่อนขอดว่า 'กร่าง' ซึ่งคนที่มีความรู้ความสามารถในระดับอาจารย์เข็มชัยจะ 'กร่าง' บ้างก็คงยอมรับกันได้

แต่อาจารย์เข็มชัยเป็นคน 'เก่ง' ที่ 'ไม่กร่าง'

ผมจึงนึกถึงคำสอนที่ว่า Work hard in silence, let your success be your noise. Have enough confidence to hold your head high. But have enough humility not to look down on others.