สายลมบูรพา: ย้อนรอย การทูตราชการลับไทย-จีน

สายลมบูรพา: ย้อนรอย การทูตราชการลับไทย-จีน

เบื้องหลัง “การทูตราชการลับ” ที่นำไปสู่การฟื้นฟูความสัมพันธ์ทางการทูตอย่างเป็นทางการระหว่างประเทศไทยกับจีนเมื่อวันที่ 1 กรกฎาคม 2518

เป็นเรื่องราวที่น่าตื่นตาตื่นใจอันควรจะบันทึกเอาไว้สำหรับคนรุ่นนี้และรุ่นต่อ ๆ ไป

ความคิดที่จะทำสารคดี 10 ตอนภายใต้หัวเรื่อง “สายลมบูรพา” นั้นเกิดเมื่อสองปีก่อนอันเป็นปีครบรอบ 40 ปีของเหตุการณ์ประวัติศาสตร์ครั้งนั้นที่นายกรัฐมนตรี ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ ปราโมช ลงนามในข้อตกลงเปิดสัมพันธ์กับนายกฯโจวเอินไหล

ผมได้พบกับคุณเตช บุนนาค อดีตรัฐมนตรีต่างประเทศที่มีบทบาทในการเจรจาสมัยที่ยังเป็นข้าราชการกระทรวงต่างประเทศภายใต้การนำของคุณอานันท์ ปันยารชุนในฐานะปลัดกระทรวงต่างประเทศ

ในช่วงใกล้กันนั้นผมก็ได้เจอกับ ดร. สารสิน วีระผล รองประธานของเครือซีพีที่เคยร่วมคณะในการไปลงนามครั้งนั้นเช่นกัน

ผมเองอยู่ในคณะทางการนั้นในฐานะนักข่าวที่ไปบันทึกและรายงานเหตุการณ์ครั้งสำคัญยิ่งในประวัติศาสตร์การเมืองและการทูตของไทย

คุณเตชเอ่ยกับผมว่าในฐานะที่เราเคยไปร่วมเหตุการณ์ครั้งนั้น ควรจะต้องมีการทำอะไรบางอย่างเพื่อบันทึกสีสัน, เนื้อหาทั้งเบื้องหน้าและเบื้องหลังไว้สำหรับคนที่ไม่ได้เป็นสักขีพยานครั้งสำคัญนั้น

“เราต่างก็แก่ตัวลงทุกวัน ถ้าไม่ให้คนที่อยู่ในเหตุการณ์ครั้งนั้นร่วมกันเล่าเรื่องที่เกิดขึ้นและบันทึกเอาไว้เป็นหลักฐาน อีกหน่อยก็จะหาบันทึกและข้อมูลในช่วงประวัติศาสตร์นี้ยากขึ้นทุกวัน...” คุณเตชบอก

พอคุยกับคุณสารสินเรื่องนี้ ท่านก็เห็นพ้อง

ทั้งสองท่านยุให้ผมทำอะไรบางอย่างเพื่อบันทึกความทรงจำของฉากประวัติศาสตร์นี้

คุณเตชอาสาจะพาผมและทีมงานไปย้อนรอยจุดต่าง ๆ ในปักกิ่งที่เคยเป็นสถานที่การเจรจารอบต่าง ๆ รวมถึงโรงพยาบาลที่กลายเป็นสถานที่สำหรับการลงนามเพราะท่านโจวเอินไหลป่วยค่อนข้างหนัก มิอาจจะเดินเหินไปมาอย่างสะดวกได้ แต่เพราะท่านยืนยันจะมาลงนามด้วยตัวเองกับนายกฯคึกฤทธิ์ จึงต้องแปรสภาพห้องรักษาพยาบาลของท่านเป็นสถานที่อันมีความหมายทางประวัติศาสตร์อันสำคัญยิ่ง

หลังจากนั้นผมจึงติดต่ออดีตนายกฯอานันท์เพื่อขอเวลาสัมภาษณ์ย้อนอดีตเพื่อเล่าทุกขั้นตอนของการดำเนินการทูต “ราชการลับ” กับจีน เริ่มด้วยการได้รับคำสั่งจาก ดร. ถนัด คอมันตร์ รัฐมนตรีต่างประเทศสมัยนั้นให้เริ่มติดต่อ “อย่างไม่เป็นทางการ” กับตัวแทนของจีนที่สหประชาชาติ

แต่เรื่องราวจะสมบูรณ์ได้ก็ต้องย้อนกลับไปฉากแรกของการไปมาหาสู่ระหว่างสองประเทศด้วยกีฬาแบดมินตันและปิงปองตามมาด้วยคณะศิลปินไทยที่ไปเยือนจีนในช่วงจังหวะที่ต้องทำอะไรลับ ๆ ล่อ ๆ อยู่

และที่จะลืมไม่ได้ก็คือการเริ่มเรื่องด้วยเรื่องราวเหลือเชื่อของชีวิตคุณวรรณไว พัธโนทัยและสิรินทร์ พัธโนทัย สองพี่น้องที่คุณพ่อคือคุณสังข์ พัธโนทัย (คนใกล้ชิดของจอมพล ป. พิบูลสงคราม, นายกฯรัฐมนตรีสมัยนั้น) ส่งไปเป็น “ลูกเลี้ยง” ของนายกฯโจวเอินไหล

ตลอดเวลาเกือบหนึ่งปีของการค้นหาข้อมูล, ติดต่อและสัมภาษณ์ตัวละครของเรื่องรวมไปถึงการถ่ายทำทั้งในกรุงเทพฯและปักกิ่งเป็นประสบการณ์ที่หาได้ยากยิ่ง

ผมและ Nation Documentary จึงภูมิใจเสนอสารคดีพิเศษ 10 ตอน “สายลมบูรพา” ที่เป็นผลงานร่วมของทุกท่านที่ปรากฏในประวัติศาสตร์นี้

ติดตามชมได้ตั้งแต่คืน เป็นตอนที่ 3 เริ่ม 19.20 น. และทุกวันพฤหัสบดีกับศุกร์จากนี้ไป