การบินไทยกับสินบนโรลส์รอยซ์ : บทเรียนอันเจ็บปวด

การบินไทยกับสินบนโรลส์รอยซ์ : บทเรียนอันเจ็บปวด

ผมได้อ่านเอกสารของทางการอังกฤษ ว่าด้วยรายละเอียดของการเรียกร้อง และจ่ายเงินใต้โต๊ะ

ในการซื้อขายเครื่องยนต์ Rolls-Royce ของอังกฤษให้กับเครื่องบินของการบินไทยแล้วก็อึ้งอยู่นาน

เพราะมันสะท้อนว่ากระบวนการฉ้อฉลระดับสากล เข้ามาเจาะไชถึงส่วนลึกของกระบวนการตัดสินใจ ระดับคณะรัฐมนตรีได้อย่างไม่ยากเย็นอะไรเลย

จึงทำให้ผมสรุปได้ว่ากรณีอื้อฉาว เงินสินบนจากโรลส์-รอยส์ ให้กับเจ้าหน้าที่ไทยทั้งระดับการเมือง ข้าราชการประจำและผู้ใหญ่ในการบินไทยเป็นยอดเงินกว่า 1,200 ล้านบาทในช่วงปี ค.ศ. 1991-2005 บอกอะไรเราหลายอย่างที่ควรเป็นบทเรียนราคาแพงยิ่ง

ข้อแรกคือความสงสัยของคนไทยตลอดเวลา ว่าการซื้อขายอุปกรณ์ราคาแพง ของรัฐวิสาหกิจ ว่ามีเงินใต้โต๊ะนั้นเป็นเรื่องที่มีเหตุผลพึงเชื่อได้อย่างยิ่ง

ที่ผ่านมาทุกครั้งที่เราตั้งข้อสงสัยเช่นนี้จะได้รับการบอกกล่าวจากรัฐบาลว่าไม่จริง การซื้อขายมีการกลั่นกรองผ่านคณะกรรมการ ที่ตรวจสอบได้และมีการประมูลอย่างถูกต้องรัดกุม

เอาเข้าจริง ๆ ระบบราชการของไทยมีช่องว่างช่องโหว่เต็มไปหมด ใครมีเงินมีตำแหน่งมีเส้นสายก็สามารถโกงกินบ้านเมือง และภาษีประชาชนได้อย่างง่ายดาย

บทเรียนอีกข้อหนึ่งคือกลไกปกติของไทยเรา ไม่อาจจะจับคนที่เกี่ยวโยงกับการโกงกินได้ โดยเฉพาะหากเขาเหล่านั้นมีตำแหน่งในรัฐบาล และสามารถระงับความพยายามใด ๆ ของหน่วยงานปราบคอร์รัปชันในการตรวจสอบและเสาะแสวงหาข้อมูล

ข้อสังเกตอีกประการหนึ่งคือไม่ว่าธุรกิจใด จะมีชื่อเสียงระดับโลกสูงเด่นเพียงใด ก็ยังหนีไม่พ้นต้องใช้วิธีการผิดกฎหมายและฉ้อฉลในการทำธุรกิจทั้งสิ้น

โรลส์-รอยซ์ได้ชื่อว่าเป็นบริษัทอังกฤษชั้นนำ มีชื่อเสียงระดับสากลมายาวนาน แต่อ่านจาก แถลงการณ์ข้อเท็จจริง ในกรณีนี้แล้วก็จะเห็นว่าวิธีการจะขายของก็ไม่ได้ต่างไปจากเซลส์แมน ที่ต้องวิ่งเต้นทั้งหน้าบ้านและหลังบ้านเพื่อให้ได้มาซึ่งยอดขายเท่านั้น

อ่านเอกสารนี้แล้วก็ทำให้เกิดความกระจ่างว่าคำว่า “ค่าใช้จ่ายทางการตลาด” หรือ marketing expenses นั้นเป็นเพียงคำสวยหรูเพื่ออำพรางเงินสินบนที่ใช้ในการผลักดันให้ได้มาซื้อการขายสินค้าเท่านั้น

เอกสารฉบับนี้ระบุว่าคนของฝ่ายไทยที่เกี่ยวข้องกับคอร์รัปชัน ซื้อเครื่องยนต์โรลส์-รอยซ์นั้นนอกจากจะมี regional intermediaries (คนกลางระดับภูมิภาค) และ intermediary 3 (คนกลางหมายเลข 3 ซึ่งคงหมายความว่ามีคนกลางวิ่งเต้นหลายคน) ก็ยังมีคนในรัฐบาลมาเกี่ยวโยงโดยอย่างชัดเจน

ตอนหนึ่งในเอกสารเขาใช้คำว่า A member of the Thai Government ซึ่งตีความได้ว่าหมายถึงคนในระดับคณะรัฐมนตรี

อีกตอนหนึ่งเขาระบุเลยว่าคนกลางที่วิ่งเต้นในเรื่องนี้ได้กินข้าวเย็นกับ a deputy minister หรือรัฐมนตรีช่วยคนหนึ่งโดยที่ไม่ได้บอกว่าเป็นใครหรือสังกัดกระทรวงใด

แต่หากให้รายละเอียดถึงขั้นนี้ (มีทั้งวันที่เดือนและปีที่กิจกรรมต่าง ๆ เกิดขึ้น) ก็ไม่น่าจะเป็นเรื่องยากอะไรสำหรับรัฐบาลไทยวันนี้ ที่จะประสานไปขอรายละเอียดที่ยังไม่เปิดเผย ซึ่งผมเชื่อว่ามีชื่อเสียงเรียงนามและตำแหน่งแห่งหนของคนระดับต่าง ๆ ที่วิ่งเต้นและรับเงินใต้โตะไป

เขาบอกด้วยว่าเงินสินบนนั้นได้จ่ายให้ “บุคคลที่เป็นตัวแทนของรัฐบาลไทยและพนักงานของการบินไทย... โดยเฉพาะอย่างยิ่งตัวแทนของทั้งสองฝ่ายหลัก ถูกคาดหวังว่าจะดำเนินการช่วยเหลือโรลส์-รอยซ์ เพื่อให้การบินไทยซื้อเครื่องยนต์ T800”

ข้อความภาษาอังกฤษเป็นอย่างนี้:

"...a proportion of these monies

was intended for individuals who were agents of the State of Thailand and employees of Thai Airways. In particulr, the agents of both principals were expected to act in RR's favour with respect to a purchase by Thai Airways of T800 engines."

การจ่ายเงินสินบนในกรณีนี้เกิดขึ้นสามช่วง รวมกันแล้วเป็นเงิน 36.38 ล้านดอลลาร์ หรือประมาณ 1,280 ล้านบาท

เอาการจ่ายรอบแรกก็จะเห็นเส้นทางของการฉ้อฉลนี้อย่างชัดเจน

ในเดือนมิ.ย. 1991 การบินไทยซื้อโบอิ้ง 777 หกลำ ต่อมาเพิ่มเป็น 8 ลำ โดยที่โรลส์-รอยซ์ขายเครื่องยนต์ Trent 800 (T800) สำหรับเครื่องบินฝูงนี้

เอกสารภายในบอกว่าโรลส์-รอยซ์จ่ายเงินสินบนครั้งแรกลำละ 1 ล้านดอลลาร์ให้กับคนที่มีส่วนช่วยตัดสินใจสั่งซื้อเครื่องยนต์ผ่านคนกลาง

ต่อมามีการต่อรองเพิ่มเป็นลำละ 1.33 ล้านดอลลาร์และจ่ายให้ “คนกลางหมายเลข 3” ที่ว่านี้

นี่เป็นตัวอย่างเล็ก ๆ บางตอนจากเอกสารทางการที่บ่งบอกถึงการต่อรอง การจ่ายเงิน การวิ่งเต้นและการใช้อิทธิพลทางการเงิน ผ่านการเมืองเข้าสู่การพิจารณาของคณะรัฐมนตรี

อีกตอนหนึ่งของเอกสารบอกว่าบันทึกภายในของโรลส์-รอยซ์เมื่อเดือนมี.ค. 1992 เขียนว่า

“We are urged to release the money as soon as the Cabinet endorsement is given, as a prompt payment could have an influence on the thinking of (a senior officer of Thai)...”

แปลว่าโรลส์-รอยซ์ได้รับการบอกกล่าวว่าต้องจ่ายเงิน (สินบน) ทันทีที่คณะรัฐมนตรีอนุมัติ เพราะการจ่ายเงินรวดเร็วทันที จะมีอิทธิพลต่อความคิดของเจ้าหน้าที่ระดับสูงของไทย...

เห็นเส้นทางการเงิน การเจรจา การวิ่งเต้นทุกระดับหรือยังครับ?