ความมั่นคงโลกที่ไม่มั่นคงของโลกปี 2560

ของปรัชญาความคิดผ่านความรวดเร็วของการสื่อสารมากขึ้นเท่าไหร่ โลกที่น่าจะสวยงามมั่นคงด้วยเจตนาและการลงแรงของผู้คนส่วนใหญ่ของโลกกลับยังดูไม่มั่นคงมากขึ้นทุกที การก่อการร้ายที่ดูเหมือนจะหยุดไม่ได้ในโลกที่เจริญแล้วเป็นเหมือนภาพลักษณ์ที่ร้ายแรงสุดของภัยคุกคามนอกแบบ ขณะที่การแข่งขันระหว่างมหาอำนาจที่ทำท่าจะเป็นรูปธรรมมากขึ้นนั้นเป็นอีกปลายฟากของภัยคุกคามตามแบบ สิ่งที่อยู่ระหว่างกลางนั้นคือเรื่องไม่ดีอื่น ๆ ที่เพิ่มขึ้นมากในสังคม บางทีในวันเวลาที่เรายังขบคิดหาทางป้องกันความรุนแรงไม่ให้เกิดขึ้นกับประเทศและสังคมย่อยของเราอย่างวันนี้นั้นก็เป็นเรื่องที่ควรทำอย่างต่อเนื่อง

ปี 2560 เป็นปีที่มหาอำนาจดูเหมือนจะแข็งกร้าวใส่กันมากขึ้นกว่าปีก่อน ๆ บรรยากาศการเมืองโลกจึงมีส่วนคล้ายกับยุคสงครามเย็นมากขึ้น ในความเป็นจริง เราเห็นลักษณะเช่นนี้ในรอบหลายปีหลังมาแล้ว ไม่ว่าจะเป็นการพยายามจับขั้วของมหาอำนาจและว่าที่เพื่อคานอำนาจของอีกฝ่ายหนึ่ง ที่ผ่านมาแกนวอชิงตัน-เดลี-โตเกียว เหนียวแน่นขึ้น ขณะที่ปักกิ่ง-มอสโคว์อยู่อีกด้าน การยกระดับเทคโนโลยีทางทหารจนนำไปสู่การขยายอำนาจทางทหารและการรุกในทุกมิติระหว่างประเทศของจีนทำให้เผชิญหน้ากับเจ้าพ่อคนเดิมมากขึ้น บางทีในปีนี้ เหตุการณ์ที่ดูเหมือนเล็กน้อยอาจปะทุขึ้นในยุทธภูมิทะเลจีนตะวันออกหรือทะเลจีนใต้ การที่อเมริกาได้ประธานาธิบดีที่มีแนวคิดและการแสดงออกยากแก่การคาดเดาอย่าง Donald Trump อาจทำให้การแก้ไขความขัดแย้งใด ๆ ที่เกิดขึ้นสร้างเงื่อนไขความขัดแย้งรอบใหม่ต่อไป

รัสเซียกับยุโรปตะวันตกที่ตึงเครียดกันอย่างหนักตั้งแต่ต้นปี 2557 ด้วยปัญหาไครเมียนั้น ก็ไม่มีทีท่าว่าจะลดการเผชิญหน้าลงไป ยิ่งผลจากการคว่ำบาตรรุนแรงขึ้นเท่าไหร่ รัสเซียยิ่งตอบโต้รุนแรงขึ้นเท่านั้น ผลกระทบจากการโจมตีทางไซเบอร์อาจเห็นผลเป็นวงกว้าง สงครามตัวแทนในยูเครนและตะวันออกกลางก็ยังไม่น่าจะบรรลุข้อตกลงกันได้ ส่งผลเป็นลูกโซ่ไปยังจำนวนผู้อพยพและส่งต่อความร้าวรานไปยังพวกหัวรุนแรงมุ่งก่อการร้ายบนแผ่นดินอารยะ ความสะพรึงกลัวของการก่อการร้ายจะครอบงำยุโรปตะวันตก ส่งผลต่อให้เกิดความรู้สึกต่อต้านผู้อพยพ ซึ่งปีนี้ความรู้สึกนั้นจะแปลงเป็นการปฏิบัติ การเลือกตั้งที่จะมีขึ้นในฝรั่งเศส เยอรมนีและฮอลแลนด์น่าจะได้เห็น “ความขวา” และนโยบายแรง ๆ

การก่อการร้ายเป็นเครื่องมือของผู้ด้อยกว่าในสงครามไร้สมมาตร (Asymmetric Warfare) อยู่แล้ว ความรุ่งเรืองของกองโจรที่เป็นกองกำลังใหญ่อย่างกลุ่มไอเอสอาจลดลง แต่สาวกผู้อบร่ำลัทธิความรุนแรงนั้นกว้างขวางแพร่หลายตามความสำเร็จของปฏิบัติการข่าวสารทางไซเบอร์ ในปี 2560 เราจะได้เห็นปฏิบัติแบบ Lonewolf โดย Homegrown Terrorist มากขึ้น ซึ่งทางการทำได้ดีที่สุดก็คือตามล่าจับตายพวกนี้หลังก่อเหตุแล้ว ในเอเชียมีจุดน่าห่วงเพิ่มขึ้นหลายจุด เช่น การขยายตัวของพวกหัวรุนแรงนี้ในมาเลเซียและอินโดนีเซียที่ในแนวคิดนั้นน่าจะกล้าและบ้ากว่าพวกเจไอหรืออัลกออิดะห์ บรรยากาศความไม่ปลอดภัยอย่างเมื่อสิบปีก่อนกำลังจะเกิดขึ้น หรือการ”แก้ปัญหาขั้นสุดท้าย “ (Final Resolution) ต่อชาวโรฮิงญาที่พม่าเคยพูดถึงเมื่อสามสี่ปีก่อนนั้นหากหมายถึงสิ่งที่กำลังเกิดขึ้นในรัฐยะไข่ตอนนี้นั้นก็น่าหวั่นเกรงว่าจะนำไปสู่ความแตกร้าวระหว่างศาสนาในกรอบที่ใหญ่กว่า

การพยายามของจีนในการผลักดัน Chinese Dream ให้กลายเป็นรูปธรรมจะเจอกับการต่อต้านอย่างหนักหน่วงขึ้นปีนี้ ในทางเศรษฐกิจ หลายชาติไม่พอใจกับวิถีการลงทุนแบบจีนที่เก่งด้านทุนนิยมเสียยิ่งกว่าต้นตำรับ การตอบโต้ของชาติเหล่านี้อาจนำไปสู่สงครามเศรษฐกิจได้ ในด้านความมั่นคงนั้น นโยบายฝันจีนต้องมาชนกับทั้ง “ปฏิบัติการตะวันออก” (Act East) ของอินเดียที่เข้ามาเกาะกุมตลาดความสัมพันธ์ในอาเซียนมากขึ้น และทั้งการพยายามกอบกู้เกียรติภูมิของญี่ปุ่นที่ขยายบทบาทด้านความมั่นคงและการทหารมากขึ้นทุกขณะ ลำพังแค่นี้จะมีอเมริกามาเกี่ยวหรือไม่ สถานการณ์ก็ตึงเครียดอยู่ดี

ขณะที่การขัดกันด้วยกำลังอาวุธยังปรากฏอยู่ในหลายจุดทั่วโลก รวมทั้งในอาเซียนที่การปรองดองระหว่างระหว่างพม่ากับชนกลุ่มน้อยยังเกิดไม่ได้จริง ภัยคุกคามนอกแบบก็ล้วนแต่รุนแรงขึ้น นอกเหนือจากการก่อการร้ายที่สนธิกับปัญหาผู้อพยพที่ได้กล่าวไปแล้ว ยังมีเรื่องอื่น ๆ ที่น่าห่วงใย เช่น ภัยทางไซเบอร์ที่ร้ายกาจขึ้นทุกวัน ภัยนี้ไม่ใช่ภัยแบบเด็กเล่น เจาะระบบเอาสนุก แต่ต่อเชื่อมกับทั้งกลุ่มอาชญากรข้ามชาติ ทั้งรัฐ และทั้งกลุ่มต่อต้านรัฐ ปีนี้อาจก่อเหตุที่ร้ายแรงกว่าทำไฟดับในยูเครนตะวันออกหรืออินเตอร์เน็ตล่มในอเมริกาก็เป็นได้ หรือภัยจากยาเสพติดก็มิได้ลดลงเลย ตราบใดที่โลกยังเครียด คนบางกลุ่มก็แสวงหาการดับเครียดโดยไม่คำนึงถึงกฏหมาย คนขายก็หาทางสนองดีมานด์ด้วยการผิดกฏหมายอยู่อย่างนี้ ขณะที่การค้าทั้งอาวุธเบาและอาวุธหนักจะเฟื่องฟู สนองความต้องการใช้งานผู้บริโภคความขัดแย้ง

สถานการณ์โดยรวมแม้จะดูน่าหดหู่ แต่ความหวังในสันติภาพยังไม่เคยหมดไป กลุ่มรณรงค์อย่างสันติยังคงมีอยู่ทั่วโลก ขอเพียงอย่าแปรเจตนาพวกเขาผิดไม่ว่าจะจงใจหรือไม่ รับฟังและปรับแก้โดยปราศจากอคติ ก็จะบรรลุความสำเร็จในการอยู่กับความตึงเครียดอย่างได้ดุลและป้องกันความรุนแรงระดับที่สูงกว่าได้