เมื่อปักกิ่งสร้างความคลางแคลง ในอาเซียนกันเอง

 โดยเฉพาะที่เกี่ยวกับประเด็นความขัดแย้งในทะเลจีนใต้... เพราะอยู่ดีๆ รัฐมนตรีต่างประเทศ หวังอี้ ของจีนก็บินไปจับไม้จับมือกับผู้นำกัมพูชา ลาวและพม่าอย่างใกล้ชิดสนิทสนมเมื่อสัปดาห์ก่อน

อีกทั้งรัฐมนตรีคนดังของจีนคนนี้ ก็ยังแถลงที่เวียงจันทน์เมื่อวันเสาร์ที่ผ่านมาว่าจีนได้มี “ฉันทามติ” หรือ “ความเห็นพ้องเป็นเอกฉันท์” (consensus) 4 ข้อกับบรูไน กัมพูชาและลาวเกี่ยวกับประเด็นทะเลจีนใต้

หลักใหญ่ใจความของ “ฉันทามติ” แปลกๆ ฉบับนี้ตามฝ่ายจีนอ้างคือ “ข้อพิพาทเกี่ยวกับดินแดนที่เกี่ยวกับเกาะแก่งทั้งหลายในทะเลจีนใต้นั้น ไม่ใช่ประเด็นระหว่างจีนกับอาเซียนในภาพรวม”

และเสริมต่อว่า “ความขัดแย้งใดๆ ในเรื่องนี้ควรจะต้องแก้ไขโดยการปรึกษาหารือ และเจรจาระหว่างคู่กรณีโดยตรงเท่านั้น”

อีกทั้งยังยืนยันพร้อมกันว่า ไม่เห็นด้วยกับที่ประเทศใดประเทศหนึ่ง จะพยายามบังคับให้อีกประเทศหนึ่ง ทำตามวาระของตนในเรื่องใดเรื่องหนึ่ง”

ข้อสี่คือการตอกย้ำ “การเคารพในสิทธิอันชอบธรรมของรัฐอธิปไตย ที่จะเลือกวิธีการที่จะแก้ไขข้อพิพาทภายใต้กฎหมายระหว่างประเทศ”

ที่ผมว่าแปลกเป็นเพราะ

1. ทำไมจีนไปออกแถลงการณ์กับเฉพาะสามประเทศที่เป็นสมาชิกอาเซียน? ทำไมไม่ออกแถลงการณ์ร่วมกับอาเซียนทั้ง 10 ประเทศ?

2. อาเซียนเคยแถลงเป็นจุดยืนว่า แม้ว่าข้อพิพาทในทะเลจีนใต้ควรจะเป็นเรื่องการพูดคุยระหว่างคู่กรณี แต่อาเซียนกับจีนก็ควรจะต้องมีกลไกการป้องกันปัญหา และแก้ไขข้อพิพาทร่วมกันจนมีการประชุมในระดับต่างๆ ระหว่างจีนกับอาเซียนเป็นระยะ ๆ มาตลอด..

. ไฉนวันดีคืนดี จีนจึงไปจับมือกับสามประเทศอาเซียนออกแถลงการณ์เช่นนี้?

3. ในช่วงสัปดาห์ที่ผ่านมา รัฐมนตรีหวังอี้ไปเยี่ยมพม่าและจับมือกับ อองซานซูจี ในฐานะ “ที่ปรึกษาแห่งรัฐ” และ “รัฐมนตรีต่างประเทศ” ด้วย...แต่การออกแถลง “ฉันทามติ” เรื่องนี้ไม่มีพม่ามาเกี่ยวข้องด้วย? หรือจีนชวนพม่าแล้ว แต่ผู้นำพม่ายังไม่พร้อมที่จะ “ตกล่องปล่องชิ้น” กับปักกิ่งเรื่องนี้?

4. การแถลง “ฉันทามติ” ลักษณะ จีน+อาเซียน 3 ชาติครั้งนี้เกี่ยวอะไรกับที่คาดว่า จะมีคำวินิจฉัยจากอนุญาโตตุลาการที่กรุงเฮกในเร็ว ๆ นี้ ว่าด้วยกรณีที่ฟิลิปปินส์ฟ้องร้องไห้ตีความ ข้อกล่าวอ้างของจีนเหนือหมู่เกาะบางแห่งในทะเลจีนใต้หรือไม่?

5. หรือนี่เป็นความพยายามของจีนที่จะทำให้อาเซียนแตกคอกัน เข้าทำนอง “แบ่งแยกแล้วปกครอง” เพื่อไม่ให้อาเซียนทั้งสิบชาติรวมตัวกันติดในกรณีทะเลจีนใต้?

6. จีนเลือกสามประเทศนี้ออกแถลงการณ์ร่วม แยกจากอาเซียนอื่นเป็นเพราะเป็นพันธมิตรที่ “หว่านล้อมเกลี้ยกล่อม”  ได้ง่ายกว่าสมาชิกอาเซียนอื่นหรือไม่?

ความเคลื่อนไหวใหม่ของการทูตมังกรในอาเซียน จึงเป็นเรื่องที่น่าจับตาเพราะจะมีผลกระทบ ต่อความเป็นอันหนึ่งอันเดียวและความไว้เนื้อเชื่อใจ ระหว่างกันของสมาชิกอาเซียนทั้งสิบประเทศ

ถ้าจีนสามารถเลือกที่จะจับมือสมาชิกอาเซียนสองสามประเทศไหนมาแสดง “ฉันทานุมัติ” เพื่อสนับสนุนนโยบายของตน ที่มีต่ออาเซียนอีกบางประเทศ ที่ขัดแย้งกับตนในบางประเด็น อำนาจต่อรองของอาเซียน ในฐานะเป็นกลุ่มก้อนกับมหาอำนาจก็จะเสื่อมถอยลงไปทันที